Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: apigenina, mózg, neurony, połączenia neuronalne, amyloid, kwas retinowy, estrogeny, receptory witaminy A, receptory estrogenowe, schizofrenia, lęk, depresja, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera.
Naukowcy niedawno ustalili, że apigenina – substancja bioaktywna, znajdowana w największych ilościach w zielonych ziołach i przyprawach oraz grejpfrutach – zwiększa liczbę połączeń neuronalnych w mózgu. Badacze dostrzegają w tym związku flawonoidowym potencjał w leczeniu wielu chorób związanych z wiekiem podeszłym, np. takich jak schizofrenia, depresja, choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona. Brazylijscy naukowcy z Federal University of Rio de Janeiro i Federal University of Bahia wykazali metodami laboratoryjnymi, że apigenina stymuluje proces tworzenia się neuronów i wzmacnia połączenia pomiędzy komórkami nerwowymi mózgu (Souza, 2015).
Poprzednie eksperymenty na zwierzętach wykazały już, że substancje z tej samej grupy chemicznej, co apigenina, znane jako flawonoidy, pozytywnie wpływają na procesy uczenie się i zapamiętywania. Wyniki wielu badań wskazują na potencjał flawonoidów w utrzymaniu prawidłowych funkcji mózgu. Choć pozytywny wpływ flawonoidów na zdrowie mózgu nie jest całkowicie nową sprawą, to brazylijskie badania jako pierwsze pokazały pozytywne skutki działania apigeniny bezpośrednio na ludzkie komórki mózgowe, rozwiązując jednocześnie problem mechanizmów jej aktywności.
We wcześniejszych badaniach nad apigeniną i mózgiem m.in. wykazano, że produkt jej utleniania w organizmie wzmaga produkcję neuronów z mysich komórek macierzystych, poprzez zwiększenie czułości receptorów kwasu retinowego, będącego jedną z aktywnych postaci witaminy A. W tej sytuacji pochodna apigeniny wzmacniała powstawanie neuronów pobudzane kwasem retinowym (Paulsen, 2011). Jako właściwa cząsteczka sama w sobie, apigenina wykazywała działanie ochronne na mózg w zwierzęcych modelach badawczych (Han, 2012; Zhao, 2013). W badaniach na myszach apigenina chroniła mózg przed toksyczną aktywnością amyloidu – sprawcy choroby Alzheimera (Liu, 2011).
Natomiast brazylijscy naukowcy zaobserwowali, że dzięki zastosowaniu apigeniny wobec ludzkich komórek macierzystych, komórki te stają się w przeciągu 25 dni neuronami, którego to efektu nie obserwowali w odniesieniu do komórek macierzystych, nietraktowanych apigeniną. Ponadto, pod wpływem apigeniny, utworzone neurony wzmocniły i utrwaliły wiążące je między sobą połączenia.
„Silne połączenia pomiędzy neuronami są kluczowe dla dobrego funkcjonowania mózgu, konsolidacji pamięci i uczenia się” – powiedział neurolog Stevens Rehen, współkierujący zespołem brazylijskich naukowców.
Zespół badawczy wykazał jednocześnie, że apigenina działa poprzez wiązanie się z receptorami estrogenów i związków z grupy witaminy A, które wpływają na rozwój, dojrzewanie, funkcję i plastyczność układu nerwowego. Z innych badań bowiem wiadomo, że hormony – estrogeny – opóźniają wystąpienie zaburzeń psychiatrycznych i neurodegeneracyjnych, takich jak schizofrenia, depresja, choroba Alzheimera i Parkinsona. Jednak stosowanie terapii opartych na estrogenach jest ograniczone przez zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów zależnych od estrogenów (m.in. raka sutka) oraz problemów sercowo-naczyniowych. Natomiast apigenina jest całkowicie bezpieczna… Z uwagi na podobieństwo strukturalne do estrogenów, aktywuje receptory estrogenowe, jednakże nie wszystkie… Gdyby aktywowała wszystkie, na organizm działałaby przecież dokładnie tak samo, jak estrogeny i tworzyłaby podobne do nich zagrożenia. Tak więc apigenina, jak dowodzą badania (Mak, 2006), aktywuje receptory estrogenowe typu beta, które np. ochraniają przed schorzeniami gruczoł krokowy i przyczyniają się do wspomagania naszych mięśni, w pierwszej kolejności wpływają jednak pozytywnie na funkcje mózgowe, m.in. promując właśnie regenerację neuronów, modulując odpowiedź na stres, chroniąc neurony przed niedokrwieniem i rozwojem stanu zapalnego oraz znosząc lęk i zapobiegając depresji (Vargas, 2016).
Naukowcy są przekonani, że apigenina może być stosowana jako alternatywne podejście do przyszłych metod leczenia chorób neurodegeneracyjnych, a także sposób laboratoryjnego różnicowania neuronów w celach doświadczalnych.
„Pokazujemy nową ścieżkę dla nowych badań z tą substancją” – zauważa Rehen. „Co więcej, flawonoidy są obecne w dużych ilościach w niektórych produktach spożywczych i możemy spekulować, że dieta bogata we flawonoidy może wpływać na tworzenie się neuronów i na sposób, w jaki komunikują się one w mózgu”.
