Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: kurkuma, kurkumina, ar-turmeron, neuronalne komórki macierzyste, neurony, mikroglej, choroby neurodegeneracyjne, udar mózgu.
Kto z nas nie słyszał o kurkumie…? Chyba wszyscy znamy tę azjatycką przyprawę kulinarną, wchodzącą m.in. w skład mieszanki curry… Znamy ją nie tylko z walorów smakowych, ale również, a nawet przede wszystkim, z niezwykle szerokich i niemal cudownych właściwości zdrowotnych. Zazwyczaj zdrowotne właściwości kurkumy przypisywane są kurkuminie – substancji nadającej żółtą barwę i lekko piekący smak przyprawie. Kurkuma to jednak nie tylko kolor i smak, ale również charakterystyczny zapach, pochodzący od związków lotnych kłącza, a w pierwszej kolejności od ar-turmeronu. Przy czym okazuje się, że nie wszystkie właściwości zdrowotne kurkumy zależą od żółtej kurkuminy, gdyż część z nich to również zasługa aromatycznego ar-turmeronu.
Kurkumina i ar-turmeron są ogólnie głównymi, bioaktywnymi składnikami kurkumy. I chociaż w wielu badaniach wykazano, że kurkumina ma szerokie właściwości zdrowotne, m.in. przeciwzapalne i neuroprotekcyjne (ochronne względem układu nerwowego), przez długi czas wpływ ar-turmeronu na zdrowie pozostawał niewyjaśniony. Niemniej właściwości przeciwnowotworowe kurkumy, polegające na indukcji apoptozy (śmierci komórkowej) i hamowaniu inwazji komórek nowotworowych przypisano głównie ar-turmeronowi (Lee, 2009; Park, 2012). Naukowcy zauważyli również, że ar-turmeron wykazuje aktywność przeciwzapalną w mózgu, która wynika z blokady kluczowych szlaków sygnałowych w mikrogleju, złożonym z komórek układu odpornościowego (Park, 2012). Ponieważ aktywacja mikrogleju jest cechą zapalenia nerwów i jest związana z różnymi zaburzeniami neurologicznymi, w tym chorobami neurodegeneracyjnymi oraz udarem mózgu, ar-turmeron stanowi według specjalistów obiecujący środek terapeutyczny w przypadku różnych problemów neurologicznych (Hucklenbroich, 2014).
W chorobach neurodegeneracyjnych i po udarze mózgu niezwykle ważną rolę odgrywa potencjał regeneracyjny neuronalnych komórek macierzystych, które ulegają proliferacji (rozmnażaniu) i dyferencjacji (różnicowaniu), odtwarzając nowe komórki nerwowe (neurony). Neuronalne komórki macierzyste są mobilizowane z tzw. nisz neurogennych, w których przebywają, przez niedokrwienie, jak również przez różne choroby neurodegeneracyjne, chociaż ich wewnętrzna reakcja regeneracyjna jest wtedy niewystarczająca do przywrócenia prawidłowych czynności mózgu (Liu, 1998; Curtis, 2003; Jin, 2004). Niemniej wykazano, że celowana, farmakologiczna aktywacja neuronalnych komórek macierzystych poprawia samonaprawę i odzyskiwanie funkcji mózgu u osobników dorosłych, zarówno w przypadku udaru, jak też neurodegeneracji (Nakatomi, 2002; Androutsellis-Theotokis, 2006 i 2009). Co istotne, neuronalne komórki macierzyste oraz komórki odpornościowe mikrogleju odpowiednio ze sobą oddziałują, wpływając w ten sposób wspólnie na poprawę funkcjonalności mózgu (Mosher, 2012; Vukovic, 2012).
Mając więc na uwadze ar-turmeron jako opcję terapeutyczną, zespół niemieckich naukowców zbadał wpływ ar-turmeronu na potencjał regeneracyjny neuronalnych komórek macierzystych, zarówno w warunkach in vivo, jak też in vitro (Hucklenbroich, 2014).
W badaniach poza organizmem wykazano, że dodatek ar-turmeronu do podłoża hodowlanego stymuluje proliferację neuronalnych komórek macierzystych, zwiększając ich liczebność o 80% w porównaniu z kulturą komórek kontrolnych. Jednocześnie okazało się, że ar-turmeron aktywuje preferencyjnie dyferencjację rozmnożonych komórek macierzystych w kierunku młodych neuronów, zwiększając ich liczbę, znów w porównaniu z hodowlą kontrolną, o ok. 13%.
Aby ocenić aktywność ar-turmeronu na żywy organizm, naukowcy wstrzykiwali ten związek lub nieaktywne placebo szczurom, bezpośrednio do komór ich mózgów. W ten sposób wykazali, że ar-turmeron, w porównaniu z placebo, zwiększa o ok. 100% mobilizację neuronalnych komórek macierzystych z ich nisz neurogennych, w których przebywają, o ok. 50% ich liczebność i o ok. 38% zdolność różnicowania się tych komórek w kierunku młodych neuronów mózgu.
A wniosek z tego płynie taki, że kiedy stosujemy ekstrakt z kurkumy jako protektor mózgu, upewnijmy się koniecznie, że oprócz barwnej kurkuminy zawiera on również aromatyczny ar-turmeron.
