Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: miażdżyca, frakcja lipoprotein o niskiej gęstości, LDL, oxLDL, blaszka miażdżycowa, proliferacja komórek śródbłonka naczyniowego, berberyna
Główną siłą sprawczą rozwoju miażdżycy jest utleniona frakcja złego cholesterolu, czyli lipoprotein o niskiej gęstości, opatrzona symbolem oxLDL, która przekształca komórki odpornościowe (makrofagi) w tzw. komórki piankowate, będące zasadniczym składnikiem blaszki miażdżycowej.
Blaszka miażdżycowa zawęża światło tętnic i utrudnia przepływ krwi tętniczej. Z czasem blaszki miażdżycowe tracą też swoją stabilność, nabierając tendencji do pękania i odrywania się. Odrywające się blaszki mogą blokować światło tętnicy. A ponieważ układ krzepliwości krwi rozpoznaje oderwanie się blaszki jako przerwanie ciągłości naczynia, dlatego wytwarza skrzep wewnątrznaczyniowy, dokumentnie blokujący już światło tętnicy, co skutkuje udarem lub zawałem.
Mechanizmy, poprzez które oxLDL wpływa na rozwój miażdżycy, nie są dobrze poznane i mogą wykraczać poza powstawanie komórek piankowatych. Ostatnio duży nacisk położono w badaniach na wyjaśnienie sposobu, w jaki oxLDL może wpływać na różne etapy dysfunkcji śródbłonka naczyniowego i samych naczyń w toku rozwoju miażdżycy. Wyniki tych badań sugerowały, że aktywność oxLDL może być ściśle powiązana z proliferacją (rozmnażaniem się) komórek śródbłonka naczyniowego oraz stanem zapalnym naczyń krwionośnych i że nadmierna proliferacja komórek naczyniowych może być ważnym elementem patologii zarostowej choroby naczyniowej. W badaniach tych też donoszono, że indukowane przez oxLDL tworzenie reaktywnych form tlenu (ROS) może przyczyniać się do nadmiernej proliferacji komórek śródbłonka, co sugeruje, że blokada proliferacji komórek naczyniowych, indukowanej przez oxLDL, może stanowić potencjalną strategię walki z miażdżycą.
Opierając się na dowodach, że ROS i stany zapalne są zaangażowane w proliferację komórek naczyniowych, większą uwagę skupiono w kolejnych badaniach na naturalnych produktach o ustalonych właściwościach przeciwutleniających lub przeciwzapalnych i niskiej toksyczności komórkowej, m.in. na berberynę. Otóż bowiem berberyna, która jest naturalnym alkaloidem izochinolinowym o długiej tradycji wykorzystania w medycynie chińskiej, została wyizolowana z różnych roślin leczniczych, takich jak Coptis chinensis, Berberis aquifolium i Berberis aristata. Berberyna jest stosowana w medycynie chińskiej jako skuteczny lek pochodzenia roślinnego, głównie z uwagi na silną aktywność przeciwbakteryjną i przeciwzapalną. Co ciekawe, ostatnie badania nad berberyną ujawniły kilka jej innych zastosowań farmakologicznych, takich jak działanie przeciwnowotworowe, przeciwutleniające, przeciwcukrzycowe i obniżające poziom lipoprotein o małej gęstości, czyli tzw. frakcji złego cholesterolu LDL. Jednak dane dotyczące działania przeciwproliferacyjnego i przeciwzapalnego berberyny w komórkach śródbłonka naczyniowego były jeszcze do niedawna ograniczone.
Dlatego w stosunkowo niedawno opublikowanym badaniu (Xu, 2017) naukowcy postanowili prześledzić wpływ frakcji oxLDL na proliferację komórek ludzkiego śródbłonka naczyniowego, jak również potencjalne szlaki sygnałowe, zaangażowane w taką jej aktywność, a także zbadać wpływ berberyny na proliferację indukowaną oxLDL i przypuszczalne mechanizmy molekularne takiej jej aktywności.
Podsumowując wyniki swojego eksperymentu, autorzy poinformowali, że miażdżycę należy opisywać jako przewlekłą chorobę zapalną, która jest silnie związana z aktywnością utlenionej frakcji złego cholesterolu oxLDL, i że strategia celowania w oxLDL to jedna z najbardziej obiecujących metod walki z chorobą miażdżycową. Uzyskane bowiem w niniejszym badaniu dane sugerują, że oxLDL może znacząco indukować proliferację komórek ludzkiego śródbłonka naczyniowego, które to zjawisko może być skutecznie hamowane przez berberynę, a co najważniejsze, wpływ berberyny na hamowanie proliferacji wydaje się być związany z jej właściwościami przeciwzapalnymi i antyproliferacyjnymi.
Tak więc zdaniem autorów eksperymentu, ich badanie dostarcza nowych odkryć dotyczących znaczenia berberyny dla przyszłej profilaktyki i leczenia miażdżycy, szczególnie w odniesieniu do rozwoju zmian miażdżycowych, indukowanych przez oxLDL.
Kończąc, warto jedynie dodać, że nie każdy suplement berberyny sprawdzi się jako środek przeciwmiażdżycowy. Należy bowiem pamiętać, że berberyna jest substancją słabo wchłaniającą się z przewodu pokarmowego. W pewnych sytuacjach jest to nawet jej zaletą, albowiem przebywając dłużej w przewodzie pokarmowym, berberyna reguluje pozytywnie mikroflorę jelitową oraz szlaki sygnalizacyjne kwasów żółciowych. Jednak dla profilaktyki miażdżycy ważna jest ta pula berberyny, która zostanie wchłonięta do frakcji lipoprotein LDL. Natomiast takie wchłanianie berberyny gwarantują nam suplementy oparte o formy liposomalne czy fitosomalne, w których substancja aktywna biologicznie zestawiana jest z lecytyną, w celu tworzenia jej konglomeratów, które wchłaniają się łato za pośrednictwem spożywanego tłuszczu do krążenia, gdzie są dystrybuowane głównie właśnie przez frakcje lipoprotein o niskiej gęstości.
