Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: brodziuszka wiechowata, andrografolid, choroba przeziębieniowa, choroba wirusowa, aktywność przeciwwirusowa, układ immunologiczny.
Jak głosi stare porzekadło: nieleczone przeziębienie trwa tydzień, a leczone siedem dni. Faktycznie niewiele jest leków, które skracają czas przeziębienia, gdyż większość z nich łagodzi jedynie jego objawy. Nie dotyczy to jednak pewnego ziółka, nieznanego naszej medycynie ludowej, choć tradycyjnie wykorzystywanego przy przeziębieniach przez dalekowschodnie systemy medyczne – brodziuszki.
Przeziębienie nazywane jest bardziej fachowo chorobą przeziębieniową lub, jeszcze bardziej fachowo, wirusowym zapaleniem nosogardła i zatok przynosowych. Fachowa nazwa sugeruje, że przeziębienie jest chorobą wirusową, więc trudno zgadnąć, co ma do tego wychłodzenie organizmu… Jednak faktycznie przeziębienie atakuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosennym a nasze wiekowe doświadczenia podpowiadają nam, że sprzyja mu wychłodzenie, z czego też bierze się tradycyjna nazwa tej choroby – przeziębienie. Dzisiaj powszechnie uważa się więc, że do przeziębienia przyczynia się zimne powietrze i nagłe wahania temperatury, powodujące zmiany w błonie śluzowej nosa, której naturalna bariera broniąca przed zakażeniem ulega wtedy osłabieniu, co ułatwia wirusom atak i skuteczne jej pokonanie.
Brodziuszka wiechowata (Andrographis paniculata) występuje w stanie naturalnym głównie na Sir Lance i w Indiach. W tradycyjnej medycynie tych regionów brodziuszka cieszy się przede wszystkim sławą skutecznego środka na przeziębienie. Podobno, jak gminna wieść niesie, to właśnie za pomocą brodziuszki udało się opanować szalejącą w 1919 r. w Indiach epidemię grypy. Wprawdzie nie są to informacje potwierdzone oficjalnie, niemniej można im ufać, albowiem w badaniach naukowych brodziuszka wykazywała aktywność przeciwwirusową, wzmacniając jednocześnie układ odpornościowy (Wiart, 2005; Pongtuluran, 2015; Ramalingam, 2018). Zioło to zawdzięcza swoje unikalne właściwości przede wszystkim związkom z grupy diterpenoidów, a szczególnie jednemu z nich, zwanemu przez naukowców andrografolidem.
Z uwagi na tradycję wykorzystania brodziuszki przy przeziębieniach, badacze podejmowali wielokrotnie próby potwierdzenia tego jej kierunku działania w doświadczeniach naukowych z udziałem chorych pacjentów. Przykładowo u 152 osób z zapaleniem gardła i migdałków , codzienne przyjmowanie 3-6 g Andrographis paniculata skutecznie zmniejszało oznaki i objawy zapalenia gardła i migdałków, przy czym wyższa dawka (6 g) była tak samo skuteczna, jak aktywna kontrola z użyciem paracetamolu (Thamlikitkul, 1991).
U osób z niepowikłanym zakażeniem górnych dróg oddechowych, przyjmujących nieaktywne placebo lub 200 mg wyciągu z liści Andrographis paniculata (31,3% andrografolidu) w dwóch podzielonych dawkach po 100 mg na dobę przez 5 dni, zaobserwowano, że chociaż nie było różnic pomiędzy grupami na samym początku i w ciągu trzech dni, to jednak 5 dniu grupa brodziuszki doświadczyła zdecydowanego ustąpienia, w porównaniu z grupą placebo, takich objawów chorobowych, jak odkrztuszanie, ból głowy, kaszel, gorączka i osłabienie (Saxena, 2010).
Ogólne podobne korzyści zdrowotne odnotowano również w przypadku podawania 1200 mg ekstraktu z brodziuszki, gdzie 4 dni suplementacji były w stanie zmniejszyć wszystkie mierzone objawy przeziębienia w porównaniu z placebo, podczas gdy ból gardła, katar i ból ucha wyraźnie wycofywały się już po 2 dniach suplementacji (Cáceres, 1999).
Ponieważ w tradycyjnej medycynie chińskiej niezwykle popularnym suplementem opartym na brodziuszce jest preparat o nazwie Kan Jang zawierający 85 mg jej ekstraktu standaryzowanego na 5.25 mg andrografolidu, na przestrzeni pomiędzy 1967 a 2000 r. wykonano bardzo dużą liczbę badań w kontekście przeziębienia z wykorzystaniem tego specyfiku, jednak w formie cyfrowej dostępne jest na dzień dzisiejszy tylko jedno z nich… W pilotażowej fazie tego badania, wykonanej z wykorzystaniem tabletek Kan Jang podawanych 3 razy dziennie po 4 sztuki, zauważyło, że poprawa w ogólnych objawach chorobowych u osób z zakażeniem górnych dróg oddechowych była znacznie większego stopnia po 5 dniach suplementacji, aniżeli w przypadku podawania placebo. Wyniki te zostały później powtórzone w następnej fazie badania z udziałem 180 osób, kiedy to kapsułki Kan Jang przy takim samym dawkowaniu przewyższały placebo w zmniejszaniu objawów chorobowych po 5 dniach suplementacji (Melchior, 2000).
Podobne efekty uzyskano w innym badaniu, w próbie 185 osób stosujących podobne dawkowanie, chociaż tym razem stwierdzono większy rozmiar efektu leczniczego: podczas gdy w grupie placebo złagodzenia objawów chorobowych doświadczyło 23% badanych, to w grupie Kan Jang – 86%, z najbardziej znaczącą poprawą w przypadku wysuszenia i bólu gardła, bólu głowy, złego samopoczucia, kichania i kataru, a jedynie nieco mniejszą w przypadku kaszlu (Gabrielian, 2002).
Wykonano również badanie porównujące skuteczność Kan Jang z Immunalem – preparatem opartym na ekstrakcie z jeżówki (Echinacea purpurea), znanej ze swojej skuteczności w walce z chorobą przeziębieniową – w niepowikłanym przeziębieniach u 130 dzieci w wieku od 4 do 11 lat, w ciągu 10 dni leczenia i suplementacji. Badanie zostało zaprojektowane jako leczenie uzupełniające z użyciem Kan Jang i Immunalu przy standardowej terapii choroby przeziębieniowej. Małych pacjentów przydzielono tutaj do jednej z trzech grup; w grupie kontrolnej pacjenci otrzymali pomoc jedynie w postaci leczenia standardowego, a w dwóch pozostałych – albo wspomaganego Kan Jang, albo Immunalem. Stwierdzono, że leczenie uzupełniające Kan Jang było znacznie bardziej skuteczne niż Immunalem, gdy rozpoczęto je na wczesnym etapie niepowikłanego przeziębienia. Objawy choroby były mniej nasilone w grupie Kan Jang. Działanie Kan Jang było szczególnie wyraźnie widoczne w dwóch obiektywnych parametrach: ilości wydzieliny z nosa i stopniu przekrwienia śluzówki nosa. Kan Jang przyspieszył także czas powrotu do zdrowia, podczas gdy Immunal nie wykazał w tym parametrze podobnej skuteczności. Wykorzystanie standardowych leków okazało się znacznie mniejsze w grupie Kan Jang niż w grupie Immunalu i standardowej terapii. Leczenie z użyciem Kan Jang było dobrze tolerowane, albowiem nie zgłoszono żadnych skutków ubocznych jego działania u dzieci (Spasov, 2004).
Na zakończenie może więc rymowanka: brodziuszka – na bóle gardła i uszka.
