Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: senescent clls, komórki starzejące się, senolityki, resweratrol, kurkumina, apigenina, fisetyna.
W ostatnich latach obserwujemy wyraźne przyspieszenie w badaniach nad procesami starzenia się organizmu. Przełomem było tutaj odkrycie i ustalenie roli tzw. senescent cells. Po polsku chodzi po prostu o komórki starzejące się. Senescent cells to komórki stare i niefunkcjonalne życiowo, które utraciły na skutek upływu czasu zdolność do regeneracji i podziału, i powinny zginąć w procesie programowanej śmierci, nazywanym fachowo apoptozą. One jednak upodabniają się do komórek nowotworowych i produkują pewne białka, pozwalające uniknąć im losu zgotowanego przez mechanizmy programowanej śmierci. Komórki takie niejako zaśmiecają tkanki, zakłócając ich prawidłowe funkcje życiowe. Wprawdzie nie dzielą się, nie są więc agresywne, jednak podobnie do komórek rakowych wydzielają szkodliwe substancje, niszczące prawidłowe komórki zdrowej dotąd tkanki. W ten sposób przyspieszają i pogłębiają proces starzenia się organizmu oraz promują rozwój chorób związanych z wiekiem podeszłym. Nawet stosunkowo niewielka liczba starzejących się komórek jest w zupełności wystarczająca do wywołania poważnej dysfunkcji danej tkanki. Senescent cells pojawiają się rzadko u młodych osobników, ale wraz z wiekiem wzrasta ich liczba w wielu tkankach, w tym tkance tłuszczowej, mięśniach szkieletowych, nerkach i skórze wszystkich badanych dotąd pod tym kątem kręgowców.
Naukowcy testowali już wcześniej molekuły zdolne do selektywnego uśmiercania senescent cells, nieszkodzące jednak prawidłowym komórkom zdrowej tkanki, dla których wyodrębniono grupę nowych leków przeciwstarzeniowych, nazwanych senolitykami (Zhu, 2015). A ponieważ senescent cells przypominają pod wieloma względami, jak wiemy, komórki rakowe, nie należy się dziwić, że w poszukiwaniach swoich badacze skoncentrowali się na molekułach o potwierdzonych już wcześniej właściwościach przeciwnowotworowych. Z największym powodzeniem próby zakończyły wtedy dwie substancje: lek przeciwnowotworowy dasatinib i flawonoid pokarmowy kwercetyna. Natomiast w następnym badaniu ten sam zespół naukowców przebadał też cały panel innych flawonoidów pod kątem aktywności senolitycznej, aby przekonać się, czy występują w żywności związki skuteczniej odmładzające od kwercetyny (Yousefzadeh, 2018).
W badanym panelu, obok kwercetyny, znalazły się więc następujące związki: resweratrol, fisetyna, luteolina, rutyna, katechina, katechina EGCG, kurkumina, apigenina i mirycetyna. Zdolnością eliminacji senescent cells w ludzkich kulturach komórkowych popisały się tylko: resweratrol, fisetyna, luteolina, kurkumina i apigenina, przy czym najsilniej działała na tym polu fisetyna. Do dalszych badań skierowano więc już tylko fisetynę. A podawanie fisetyny myszom w późnym okresie ich życia przywróciło równowagę życiową ich tkanek, zmniejszyło rozmiary zmian patologicznych organizmu związanych z wiekiem, poprawiło zdrowotność i żywotność oraz zdecydowanie wydłużyło (o ponad 10%) średnią i maksymalną długość życia zwierząt.
Co ważne, nie odnotowano żadnych niepożądanych efektów działania fisetyny, nawet przy podawaniu jej w bardzo wysokich dawkach. Dlatego też, zdaniem autorów badania, uzyskane przez nich wyniki sugerują, że stała lub przerywana suplementacja tego naturalnego i całkowicie bezpiecznego składnika pokarmowego, nawet u osób w bardzo podeszłym wieku, może sprzyjać poprawie stanu zdrowia i spowolnieniu procesu starzenia się organizmu.
Jak wyżej widzieliśmy, chociaż z pewnością słabiej, ale ogólnie podobnie do fisetyny powinny działać na polu odmładzania inne naturalne mikroskładniki pokarmowe, takie jak resweratrol, kurkumina i apigenina. Składniki te są obecnie ogólnodostępne jako suplementy diety. Przykładowo apigenina zdobywa ostatnio sławę jako suplement wspomagający mięśnie. Tak więc jej aktywność senolityczna może być dodatkowym argumentem przemawiającym za jej wykorzystaniem w programach aktywności ruchowej, w tym tych podejmowanych przez seniorów.
