Genetyczna historia Polski
Piotr Węgleński
Po odkryciu przez Watsona i Cricka budowy cząsteczek DNA (podwójna spirala) i rozszyfrowaniu kodu genetycznego jesteśmy na etapie poznawania pełnego zapisu genetycznego wielu organizmów, z człowiekiem włącznie. 26 stycznia roku 2000, prezydent USA Bill Clinton oraz premier Wielkiej Brytanii Tony Blair, na wspólnej konferencji prasowej ogłosili, że udało się poznać sekwencję nukleotydową genomu (czyli wszystkich genów) człowieka, co uznali za niezwykle ważne osiągnięcie. Od tego czasu nastąpił ogromny postęp w technikach sekwencjonowania DNA i każdy z nas, jeżeli zechce, może za 3000 $ poznać sekwencję swojego genomu.
Czemu służy wiedza o zapisie genetycznym człowieka? Ma ona, przede wszystkim, duże znaczenie dla genetyki medycznej. Pozwala na stwierdzenie, czy w naszych genach znajdują się takie, które warunkują predyspozycję na choroby genetyczne i nowotworowe. Pozwala także na ustalanie stopnia naszego pokrewieństwa z innymi ludźmi, a także na odtworzenie całej historii naszego gatunku, od czasów gdy nasi przodkowie wyszli z Afryki, a nawet czasów wcześniejszych. Dowiedzieliśmy się, jak na poziomie DNA różnimy się od naszych najbliższych kuzynów, szympansów (ok 1,5%) i że mamy około 2% genów Neandertalczyka, co świadczy o tym, że dwa gatunki, Homo sapiens i Homo neandertalensis, krzyżowały się ze sobą.
Głównym celem niniejszego projektu jest odtworzenie genetycznej historii Polaków. Zamierzamy przeprowadzić analizy antycznych i współczesnych genomów i znaleźć odpowiedź na szereg ważnych pytań:
(1) Jaką strukturę i jaką zmienność wykazywała ludzka populacja występująca na terenach obecnej Polski i jakie jej zmiany miały miejsce w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat?
(2) Czy zmiany w strukturze populacji były związane z ważnymi wydarzeniami w historii polskiej populacji, takimi jak przejście od zbieractwa-myślistwa do rolniczego trybu życia?
(3) Czy w naszych genomach występuje (i jak jest duża) domieszka genów odziedziczonych po Wandalach, Gotach i innych ludach, które dokonywały inwazji Wschodnio-Centralnej Europy podczas wielkich wędrówek ludów?
(4) Jak duże różnice genetyczne występują pomiędzy różnymi subpopulacjami w Polsce i populacjami zamieszkującymi kraje sąsiednie?
Badania tego typu są prowadzone na całym świecie, tworzone są międzynarodowe konsorcja do realizacji projektów mających na celu analizę wielkich liczb ludzkich genomów. Dla przykładu, mieszkańcy Wysp Brytyjskich chcą wiedzieć ile w ich genomach jest genów „niemieckich”, „rzymskich” czy „normandzkich”. Archeolodzy odkryli wiele cmentarzysk ludów zamieszkujących Polskę w minionych wiekach. Są dostępne materiały kostne, z których można wyizolować DNA, ustalić jego sekwencję nukleotydową i na tej zasadzie ustalić przynależność etniczną analizowanych osobników. Projekt będzie realizowany przy ścisłej współpracy z polskimi archeologami a także z zespołami naukowców dysponującymi danymi dotyczącymi genomów współczesnej populacji polskiej, dzięki czemu ma duże szanse na dostarczenie wartościowych rezultatów.
Zakończenie projektu: 2023-07-08
I've seen the preliminary Y-DNA data for the Masłomęcz Group (coming from five different cemeteries) where 13 out of 18 tested males (thus 72%) turned out to be I1a. Most of them (9 individuals) were from branch Z63 (all from clade Y2245) and the remaining four were from branch Z58>Z59 (2 individuals) and from branch Y2592 (2 individuals, both from clade L22>FGC41265).
As for the nine Z63>>Y2245 males, six of them were from subclade Y3968 (including four Y3979 and one L1242) and the three remaining individuals were from subclade L1237>Y6634. I was told that there were no close relatives among those I1a males.
Here are all "terminal" subclades that could have been assigned to those 13 Masłomęcz Goths from haplogroup I1a:
I-Y6634 https://www.yfull.com/tree/I-Y6634/
I-Y6634
I-BY3386 https://www.yfull.com/tree/I-BY3386/
I-Y3968 https://www.yfull.com/tree/I-Y3968/
I-L1242 https://www.yfull.com/tree/I-L1242/
I-Y3979 https://www.yfull.com/tree/I-Y3979/
I-Y3979
I-Y7626 https://www.yfull.com/tree/I-Y7626/
I-Y7626
I-Z2041 https://www.yfull.com/tree/I-Z2041/
I-Y46812 https://www.yfull.com/tree/I-Y46812/
I-CTS11603 https://www.yfull.com/tree/I-CTS11603/
I-S9318 https://www.yfull.com/tree/I-S9318/Here are some details regarding those Masłomęcz males who were studied by the researchers from Warsaw and Lublin (ie. the team headed by the geneticist Piotr Węgleński from Warsaw and the archaeologist Andrzej Kokowski from Lublin).
Among the 43 individuals from five different cemeteries (dated to 2nd-4th cent. AD, mostly to the mid 3rd cent. AD), there were 18 males (42%), with most of them (13 or 72%) assigned to haplogroup I1a, as described in another thread. Additionally, there were also four R1a males and one individual from haplogroup J2b.
As for the males from haplogroup R1a, one of them was a member of the Scandinavian branch R-Z284, although I don't know his exact downstream subclade. This increases the percentage of all presumably Scandinavian/Germanic lineages in Masłomęcz to about 78%.
The three remaining R1a males were all from branch Z280, with two of them assigned to the "Balto-Slavic" clade CTS1211 (see below), while the third one was classified as R-YP6213 ( https://www.yfull.com/tree/R-YP6213/ ), although I suspect that this classification was based on the YFull tree alone, and thus he could have been positive only for some SNPs high upstream of YP6213. According to FTDNA, subclade YP6213 is a relatively young subclade (found in England only) that is a part of a much older clade FT6375 (Z280>FT6375>YP6228>FT211807>YP6233>YP6213). Since both YP6213 and its (grand)parental clade FT6375 are very rare today and don't show any specific association with the Balto-Slavs or Slavs, it seems that they weren't originally associated with the expanding Proto-Slavs.
One of the two Z280>CTS1211 males was classified as R-YP4258 ( https://www.yfull.com/live/tree/R-YP4258/ ) (Z280>CTS1211>YP1034>YP4258). This subclade seems to be most common among people originating from the Baltic countries, and this is consistent with the fact that the R-YP4258 "Goth" was found in a grave from Gródek that showed some unusual features indicating Baltic origin.
The other Z280>CTS1211 male was assigned to R-YP340 ( https://www.yfull.com/tree/R-YP340/ ) (Z280>CTS1211>YP343>YP340), a clade showing strong association with the modern Slavs (ie. being relatively frequent among West, East and South Slavs). Unfortunately, I don't know whether this individual was negative for all three major subclades under YP340 (ie. YP371, P278 and FGC2555). It would be interesting to know his autosomal results and the exact archaeological context.
Finally, the only case of J2b was classified as J-Z38241 ( https://www.yfull.com/tree/J-Z38241/ ). His autosomal results were clearly different (when compared to the remaining Masłomęcz males) and suggested South European (Balkan?) ancestry. Importantly, he was found in one of the earliest graves (dated to about 180 AD), so the authors suspect that he was associated with the original local population, assimilated by the incoming Goths.
It will be extremely interesting to see whether both "competing" Polish teams investigating the genetics of the Masłomęcz grup (ie. the Poznań group of Figlerowicz, Piontek and Michałowski and the Warsaw/Lublin group of Węgleński and Kokowski) are able to come to common conclusion regarding the origin and genetic composition of the Masłomęcz population. One positive thing about the Warsaw/Lublin group is that Michał Golubiński who is responsible for the Y-DNA results seems to be well aware of all problems associated with the ethnic interpretation of this kind of data.
