Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: czaga, czarna huba brzozowa, sarkopenia, kinaza białkowa AKT, koaktywator receptorowy PGC-1α, miogeneza, anabolizm białek mięśniowych, mitochondria, regeneracja mięśni
Inonotus obliquus to grzyb należący do rodziny Hymenochaetaceae (Basidiomycota), spopularyzowany przez rosyjską medycynę ludową pod nazwą czaga, zapisywaną w literaturze medycznej wg transkrypcji anglojęzycznej jako chaga. Rodzimi miłośnicy fitoterapii znają ten grzyb pod nazwą czarnej huby brzozowej. Czaga jest grzybem pasożytniczym, porastającym brzozy lasów północnoeuropejskich. Grzyb ten, spożywany w formie herbatek, syropów i różnego rodzaju koncentratów, był i jest szeroko stosowany jako ludowy lek na stany zapalne, choroby układu krążenia, cukrzycę i raka w Azji i Europie Wschodniej. Jego głównymi składnikami aktywnymi biologicznie są polisacharydy, polifenole, melaniny i triterpenoidy. W odniesieniu do zastosowania pełnych ekstraktów lub pojedynczych składników czagi, badania naukowe potwierdziły ich właściwości przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, immunomodulujące, antyoksydacyjne, hipoglikemiczne i hipolipidemiczne. Jednak potencjalny wpływ czagi na miogenezę, czyli proces budowy włókien mięśniowych, jak również regenerację mięśni, nie był dotychczas przedmiotem dociekań naukowców.
A byłoby to o tyle istotne, że spadek masy i funkcji mięśni szkieletowych jest obecnie poważnym problemem zdrowia publicznego statystycznie starzejącej się, współczesnej ludzkiej populacji. Powszechne zaburzenia mięśni szkieletowych osób starszych nie tylko poważnie upośledzają ich zdolności ruchowe, utrudniając wykonywanie czynności życia codziennego, ale także zwiększają ryzyko rozwoju wielu chorób wieku późnego, prowadzących do dalszego osłabienia i skrócenia czasu życia w zdrowiu i ogólnej długości życia. Związany z wiekiem spadek masy i siły mięśni, nazywany fachowo sarkopenią, przypisywany jest zmniejszonej z wiekiem zdolności regeneracyjnej mięśni, upośledzonej funkcji mitochondriów i rozregulowanym reakcjom immunologicznym.
Spośród różnych strategii walki z sarkopenią, jak dotąd najskuteczniejszym sposobem poprawy funkcji mięśni u osób starszych wydają się ćwiczenia fizyczne. W związku z tym podjęto wiele wysiłków w celu wyjaśnienia mechanizmów molekularnych, leżących u podstaw dobroczynnego wpływu ćwiczeń na masę i funkcję mięśni. I jak wyjaśniono w toku prowadzonych badań, kluczowym regulatorem odpowiedzialnym za efekt wysiłkowy poprzez aktywację ekspresji genów związanych z biogenezą mitochondriów, utlenianiem kwasów tłuszczowych, unaczynieniem mięśni, hamowaniem zaniku mięśni i zdolnością regeneracyjną mięśni, jest pewien koaktywator receptorowy, znany pod swoją skróconą nazwą jako PGC-1α. Przykładowo myszy pozbawione doświadczalnie PGC-1α charakteryzują się upośledzeniem metabolizmu tlenowego mięśni i wydolności wysiłkowej. Zatem podwyższenie poziomu PGC-1α wydaje się być atrakcyjną strategią interwencji w zaniku i osłabieniu mięśni związanym z przebiegiem procesu starzenia się organizmu. I rzeczywiście, w kilku badaniach wykazano korzystny wpływ wzrostu poziomu PGC-1α na związane z wiekiem zaniki mięśniowe i choroby metaboliczne oraz efekty ćwiczeń fizycznych w postaci poprawy funkcjonalności mięśni.
Enzym kinaza białkowa AKT jest tutaj kolejnym czynnikiem metabolicznym, zawiadującym szlakiem sygnałowym, krytycznym dla przyrostu masy i poprawy funkcjonalności mięśni w odpowiedzi na ćwiczenia fizyczne, aktywowanym głównie przez hormony anaboliczne, takie jak insulina czy insulinopodobny czynnik wzrostu typu 1 (IGF-1). Szlak sygnałowy kinazy AKT indukuje ekspresję genów specyficznych dla mięśni, co skutkuje aktywacją procesu miogenezy (produkcji włókien mięśniowych) i regeneracji mięśni. Sygnalizacja AKT odgrywa również kluczową rolę w reakcji anabolicznej tkanki mięśniowej na ćwiczenia fizyczne, związanej ze wzmożoną syntezą białek mięśniowych, skutkującą przyrostem masy i siły mięśni.
Szeroki zakres aktywności biologicznej składników aktywnych czagi w modulacji stresu oksydacyjnego, odpowiedzi immunologicznej i przemian metabolicznych czyni ten naturalny, ludowy fitoterapeutyk atrakcyjnym kandydatem na środek promujący zdrowie mięśni. Dlatego celem opublikowanego niedawno programu badawczego, prowadzonego na myszach i młodych włóknach mięśniowych, było zbadanie potencjalnie korzystnego wpływu ekstraktu z czagi na regenerację i metabolizm mięśni (Yu, 2023).
W badaniu tym ekstrakt z czagi aktywował kinazę AKT, hamując rozpad białek mięśniowych indukowany przez zastosowany doświadczalnie deksametazon, czyli farmakologiczny analog steroidowego, promującego rozpad białek mięśniowych hormonu katabolicznego – kortyzolu. W doświadczalnym modelu degeneracji tkanki mięśniowej, podawanie ekstraktu z czagi gryzoniom poprawiało regenerację ich mięśni na drodze wzrostu rozmnażania i różnicowania mięśniowych komórek macierzystych oraz zwiększało zawartość mitochondriów we włóknach mięśniowych i poprawiało tlenowy metabolizm tkanki mięśniowej na drodze indukcji koaktywatora PGC-1α.
Jak podsumowali autorzy badania, uzyskane przez nich wyniki sugerują, że czaga może być uważana za obiecującego kandydata na lek wskazywany do promowania zdrowia mięśni, przywracający ich równowagę białkową i znoszący dysfunkcję mitochondriów, obserwowaną w przebiegu procesu starzenia się organizmu, poprzez modulację anabolicznego szlaku sygnałowego kinazy AKT i oksydacyjnego szlaku koaktywatora PGC-1α w tkance mięśniowej.
Kończąc, warto podkreślić, że pozytywnych efektów suplementacji czagi w postaci wspomagania kondycji i konstytucji mięśni mogą spodziewać się nie tylko seniorzy, ale również aktywni ruchowo i sportowcy, trenujący z myślą o poprawie tężyzny fizycznej i rozwoju muskularnej sylwetki.
