Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: czaga, czarna huba brzozowa, melanina, grypa, wirusy grypy typu A, aktywność przeciwwirusowa
Któż z nas nie przechodził grypy? Wszyscy bardzo dobrze znamy ten problem! Grypa to ostra choroba zakaźna, atakująca głównie układ oddechowy, powodowana zakażeniem specyficznymi dla niej wirusami. Grypę przenosimy pomiędzy sobą drogą kropelkową, czyli kaszląc i kichając. Z największą liczbą zakażeń mamy do czynienia w okresie sezonowej epidemii, nie od parady nazywanej „sezonem grypowym”. Objawy grypy są zwykle na tyle ostre, że uniemożliwiają osobom czynnym zawodowo wykonywanie pracy. A ponieważ sezon grypowy, niekiedy o zasięgu kontynentalnym lub nawet światowym, generuje często drastyczne koszty społeczne, dlatego zawiadowanie epidemią grypy, jak uważają specjaliści, wymaga globalnej koordynacji epidemiologicznej.
W większości przypadków zachorowań, grypa skutkuje obłożną chorobą, u części chorych mogą występować późniejsze powikłania pogrypowe, a także zdarzać się zgony, który to problem dotyczy głównie osób starszych i obciążonych innymi dodatkowymi, poważnymi problemami zdrowotnymi, jak przykładowo choroby układu krążenia czy nowotwory.
Nauce znane są 3 rodzaje wirusów grypy – A, B i C – wszystkie należące do rodziny ortomyksowirusów. To właśnie wirusy A i B są przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągać rozmiary epidemii, podczas gdy zakażenie typem C skutkuje chorobą o lżejszym przebiegu i zwykle nie bywa źródłem epidemii. Jak jednak szacują specjaliści, najbardziej problematyczne wirusy grypy to te typu A.
To właśnie wirusy typu A są najczęstszą przyczyną epidemii i pandemii grypy, które poważnie wpływają negatywnie na zdrowotność i status społeczno-ekonomiczny ludności świata. Dlatego też, jak uważają specjaliści, potrzeba opracowania nowych metod terapii przyczynowej przy rosnącej odporności wirusów na działanie leków przeciwwirusowych sprawia, że niezwykle istotne jest poszukiwanie nowych substancji farmakologicznie czynnych, a następnie badanie ich właściwości leczniczych.
Dlatego też celem opublikowanej ostatnio pracy, pt. „Badania nad przeciwwirusowym działaniem melaniny rozpuszczalnej w wodzie z farmaceutycznego grzyba czaga (Inonotus obliquus) wobec podtypów wirusa grypy A H5N1, H3N2 i H1N1pdm09 w doświadczeniach in vitro”, było przeprowadzenie badań nad przeciwwirusowymi właściwościami melaniny (czarnego barwnika) otrzymanej z grzyba czaga w odniesieniu do różnych podtypów wirusów grypy A (Filippova, 2023). Jako porównawczy środek referencyjny zastosowano w tym badaniu lek przeciwgrypowy o handlowej nazwie Tamiflu®, a obróbkę statystyczną uzyskanych danych przeprowadzono zgodnie z metodą Spearmana-Kerbera.
Inonotus obliquus to grzyb należący do rodziny Hymenochaetaceae (Basidiomycota), spopularyzowany przez rosyjską medycynę ludową pod nazwą czaga, zapisywaną w literaturze medycznej wg transkrypcji anglojęzycznej jako chaga. Rodzimi miłośnicy fitoterapii znają ten grzyb pod nazwą czarnej huby brzozowej. Czaga jest grzybem pasożytniczym, porastającym brzozy lasów północnoeuropejskich. Grzyb ten, spożywany w formie herbatek, syropów i różnego rodzaju koncentratów, był i jest szeroko stosowany jako ludowy lek na stany zapalne, choroby układu krążenia, cukrzycę i raka w Azji i Europie Wschodniej. Jego głównymi składnikami aktywnymi biologicznie są polisacharydy, polifenole, triterpenoidy i właśnie czarne barwniki – melaniny. W odniesieniu do zastosowania pełnych ekstraktów lub pojedynczych składników czagi, badania naukowe potwierdziły dotąd ich właściwości przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, immunomodulujące, antyoksydacyjne, hipoglikemiczne i hipolipidemiczne. Jednak potencjalna aktywność przeciwwirusowa melanin czagi w odniesieniu do wirusów grypy nie była jeszcze do niedawna przedmiotem badań naukowych.
A końcowe wnioski autorów wspomnianego wyżej badania były takie, że melanina uzyskana z grzyba czaga wykazuje najwyższą aktywność skierowaną przeciwko szczepowi ludzkiego wirusa grypy pandemicznej typu A, powodując bardzo wyraźny spadek jego zakaźności i cechując się przy tym bardzo niską toksycznością w odniesieniu do zdrowych komórek gospodarza. Zdaniem autorów badania, uzyskane przez nich wyniki otwierają perspektywę stworzenia nowego przeciwwirusowego leku przeciwgrypowego, opartego na melaninach izolowanych z grzyba Inonotus obliquus.
