Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: gruczoł krokowy, rak stercza, witamina E, tokoferole, tokotrienole, delta tokotrienol.
Prostata, nazywana wymiennie gruczołem krokowym lub sterczem, to czuły punkt każdego mężczyzny. Gruczoł krokowy jest podatny na stany zapalne, powodujące perturbacje w męskim układzie moczowo-płciowym. Z wiekiem przyrasta też jego masa, co daje podobne objawy, a co nazywamy łagodnym rozrostem prostaty. Niestety, istnieje obawa, że z czasem może rozwinąć się też u mężczyzny rak stercza.
Rak prostaty pozostaje jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów wśród mężczyzn na całym świecie, stanowiąc 1 na 5 nowych diagnoz. Postępy w wykrywaniu raka prostaty, w tym poprawa metod wykrywania antygenu specyficznych dla prostaty i funkcjonalne techniki MRI, spowodowały zmniejszenie współczynnika umieralności, głównie za sprawą wczesnej diagnozy i skutecznego leczenia choroby.
Ogólnie obecne metody leczenia raka prostaty obejmują chemioterapię, radioterapię, terapię hormonalną, chirurgię i kriochirurgię. Opracowano wiele metod leczenia chemioterapeutycznego ukierunkowanych na podatność komórek nowotworowych na wywołanie zaprogramowanej śmierci komórkowej, nazywanej fachowo apoptozą. Niestety, chociaż terapie te wykazują skuteczność, obserwuje się wiele niekorzystnych skutków ubocznych u pacjentów poddawanych podobnym zabiegom. W tej sytuacji istnieje więc ogromna potrzeba opracowania metod terapeutycznych, które pozwolą uniknąć toksyczności związanej z leczeniem chemioterapeutykami i będą mogły być stosowane długoterminowo, a więc również profilaktycznie.
Potencjał naturalnych produktów zdrowotnych w leczeniu raka, w tym raka prostaty, stanowi interesującą opcję terapeutyczną, z uwagi na dobrą tolerancję i możliwość długotrwałego stosowania. Tego typu środki ekstrahowane są z naturalnych surowców roślinnych, wykazujących właściwości prozdrowotne. Co ciekawe, wiele z dzisiejszych związków chemioterapeutycznych wyizolowano pierwotnie z surowców roślinnych, np. paklitaksel (inaczej zwany taksolem) – z kory cisu krótkolistnego. Nie należy tym samym wykluczać, jak uważają specjaliści, że istnieją dobrze tolerowane ekstrakty roślinne, selektywnie toksyczne dla komórek nowotworowych i specyficznie ukierunkowane na różne słabe ich punkty.
Do rangi takich naturalnych środków przeciwrakowych, skierowanych m.in. przeciwko rakowi stercza, jak wynika z najnowszego badania (Wang, 2022), mogą kandydować ekstrakty z palmy olejowej, obfitujące w mało rozpowszechnione w żywności związki z grupy witaminy E, znane jako tokotrienole.
Otóż związki z grupy witaminy E, na którą składającą się formy alfa, beta, gamma i delta tokoferoli i tokotrienoli, wykazywały już we wcześniejszych, różnych modelach eksperymentalnych kierunki działania zapobiegające rozwojowi nowotworów. Niemniej tokotrienole, jak wynika z badań laboratoryjnych, mają wyższy potencjał do zastosowania klinicznego, ze względu na niższe skuteczne ich dawki. Jednak większość badań nad przeciwnowotworowymi właściwościami tokotrienoli przeprowadzono jedynie przy użyciu linii komórek nowotworowych. Natomiast twarde dane pochodzące z badań na zwierzętach, zdaniem autorów najnowszej publikacji, mogłyby zachęcić naukowców do wykorzystania tokotrienoli w badaniach nad profilaktyką raka prostaty u ludzi.
Aby zbadać działanie hamujące różnych formy witaminy E na rozwój raka, autorzy wspomnianego wyżej eksperymentu przebadali najpierw taką ich aktywność na liniach komórkowych ludzkiego raka prostaty. W ten sposób ustalili, że najskuteczniejszą formą w hamowaniu wzrostu komórek nowotworowych, w stosunku do zastosowanej dawki, był delta tokotrienol. Dlatego też w badaniach in vitro (na żywych organizmach) badacze skupili się już tylko na delta tokotrienolu. W badaniu tym wykorzystano myszy ze specyficzną dla ludzkiego raka prostaty mutacją Pten p-/-. Chodzi bowiem o to, że gdy mutacja ta występuje u człowieka (konkretnie u mężczyzny), często prowadzi z czasem do rozwoju raka prostaty.
I tak w badaniu tym naukowcy udowodnili, że już niewielki udział delta tokotrienolu w diecie zmniejsza u osobników predysponowanych genetycznie o 32.7% liczbę przypadków rozwoju raka prostaty, aktywując apoptozę (programowaną śmierć) i hamując proliferację (rozmnażanie się) komórek nowotworowych. Dalsze badania nad zmianami transkrypcji genów, indukowanymi przez delta tokotrienol, wykazały, że związek ten hamuje jednocześnie geny odpowiedzialne za rozwój naczyń krwionośnych (angiogenezę) w tkance nowotworowej prosty. Łącznie uzyskane w tym badaniu wyniki pokazały, że delta tokotrienol skutecznie hamuje rozwój raka prostaty u osobników predysponowanych do niego genetycznie, a efekt ten obejmuje hamowanie proliferacji i angiogenezy oraz promocję apoptozy.
Wyniki swoich badań autorzy podsumowali mniej więcej w ten sposób: wykazaliśmy, że delta tokotrienol jest najbardziej aktywną formą witaminy E w hamowaniu wzrostu kilku linii komórkowych ludzkiego raka prostaty. U transgenicznych myszy Pten p-/- delta tokotrienol hamował powstawanie raka prostaty. Wyniki te zachęcają do zaprojektowania badań klinicznych nad zastosowaniem delta tokotrienolu w profilaktyce raka prostaty.
