Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: wąkrota azjatycka, gotu kola, sarkopenia, sterydy anaboliczne, kwas ursolowy, kwas azjatykowy, mięśnie, prostata.
Spektakularnym efektem postępu procesu starzenia się organizmu jest ubytek masy i siły mięśni, nazywany fachowo sarkopenią. Sarkopenia godzi szczególnie w męską dumę a ogólnie odbiera zazwyczaj seniorom samodzielność, lecz nie tylko, gdyż przyczynia się jednocześnie do rozwoju cukrzycy i innych problemów zdrowotnych, albowiem mięśnie są głównym konsumentem cukru i producentem grupy hormonów tkankowych, regulujących rozmaite czynności życiowe, nazywanych ogólnie miokinami. Sarkopenii można skutecznie przeciwdziałać, wdrażając aktywność ruchową oraz terapię lekami z grupy sterydów anabolicznych. Sterydy anaboliczne nasilają produkcję białek i włókien mięśniowych, dzięki czemu zwiększają lub przynajmniej utrzymują na odpowiednim poziomie masę i siłę naszych mięśni. Tu jednak pojawia się ten problem, że wprawdzie z jednej strony sterydy przeciwdziałają utracie masy i siły mięśni, za to z drugiej szkodzą prostacie, sprzyjając przerostowi gruczołu krokowego i wzrostowi raka stercza.
Naukowcy poszukują więc tutaj złotego środka – leku, który wspomagając mięśnie, byłby jednocześnie bezpieczny dla prostaty lub działał na nią nawet korzystnie. Prace przebiegają dwoma torami… albo syntetyzuje się nowe molekuły, albo przeszukuje katalogi cząsteczek naturalnych. W przypadku pierwszego i drugiego podejścia do sprawy odnotowano już pewne sukcesy. Na rynek wprowadzono np. nowy lek syntetyczny, nazwany ostaryną. Ponieważ jest to jednak środek drogi i trudnodostępny, dlatego warto zwrócić uwagę na sukcesy osiągane w dziedzinie badań nad naturalnymi składnikami roślinnymi. W tym miejscu skupimy się dzisiaj na kwasie ursolowym i jego pochodnych, występujących szczególnie obficie w wąkrocie azjatyckiej – ziółku rodem z medycyny dalekowschodniej, znanym lepiej pod nazwą gotu kola.
Jeżeli więc chodzi o kwas ursolowy, jeden z ważnych składników gotu kola, to zbadano jego ochronny wpływ na rozwój łagodnego przerostu prostaty, stosując model przerostu szczurzego, indukowanego testosteronem. W badaniu tym przerost indukowano w grupach doświadczalnych poprzez codzienne podskórne wstrzyknięcia propionianu testosteronu, przez okres 4 tygodni. Natomiast kwas ursolowy podawano zwierzętom codziennie przez zgłębnik doustnie, w dawce 5 mg/kg wagi ciała, podczas czterech tygodni wstrzyknięć propionianu testosteronu. Szczury z indukowanym przerostem wykazywały wzrost masy prostaty z podwyższonym poziomem testosteronu i DHT (szczególnie szkodzący prostacie metabolit testosteronu) zarówno we krwi, jak też w prostacie. Jednak leczenie kwasem ursolowym spowodowało znaczne zmniejszenie masy gruczołu krokowego oraz poziomu testosteronu i DHT zarówno we krwi, jak też w prostacie, w porównaniu ze zwierzętami z grupy bez kwasu ursolowego. Badanie histopatologiczne wykazało także, że leczenie kwasem ursolowym hamowało rozrost stercza wywołany przez propionian testosteronu. Badanie więc udowodniło, że kwas ursolowy może skutecznie hamować rozwój łagodnego przerostu gruczołu krokowego i może być przydatnym środkiem w leczeniu tej przypadłości zdrowotnej (Shin, 2012).
W innych badaniach stwierdzono, że kwas ursolowy uczula komórki rakowe prostaty na czynniki prowadzące do ich uśmiercania (Shin, 2013), a także, że indukuje ich programowaną śmierć komórkową (apoptozę) oraz silnie hamuje proces rozmnażania się komórek raka stercza (Mu, 2018). Naukowcy zaobserwowali również, że kwas ursolowy znacznie silniej hamował wzrost raka prostaty u myszy, kiedy był łączony z kurkuminą lub resweratrolem, innymi zdrowotnymi składnikami pochodzenia roślinnego (Lodi, 2017).
A co z wpływem kwasu ursolowego na mięśnie…? Otóż kwas ursolowy należy do grupy triterpenoidów, nazywanych wymiennie pseudosteroidami, łudząco podobnych do stosowanych przy sarkopenii steroidów anabolicznych, a różniących się od nich jedynie dodatkiem jednego pierścienia węglowego. W związku z tym podobieństwem, naukowcy od dawna podejrzewali, że niektóre pseudosteroidy mogą wykazywać aktywność anaboliczną, podobnie jak steroidy anaboliczne, a na tej drodze wzmacniać i ochraniać mięśnie. W kolejnych badaniach niezbicie potwierdzono te domniemania, szczególnie właśnie w odniesieniu do kwasu ursolowego (Kunkel, 2011, 2012; Ogasawara, 2013; Bang, 2014; Ebert, 2015; Jeong, 2015; Bang, 2017; Kim, 2018) – i to zarówno w eksperymentach na zwierzętach, jak też w badaniach z udziałem aktywnych ruchowo ochotników.
Jeżeli natomiast chodzi o pochodne kwasu ursolowego, to na szczególną uwagę w kontekście walki z rakiem prostaty zasługuje kwas azjatykowy, który jest najbardziej charakterystycznym składnikiem wąkroty azjatyckiej i od której to właśnie rośliny otrzymał on swoją nazwę. W badaniu wykonanym z jego użyciem na hodowlach komórkowych dowiedziono bowiem, że kwas azjatykowy szybko uśmierca komórki raka prostaty, osiągając szczyt aktywności przeciwnowotworowej w okolicy ósmej godziny od jego zastosowania (Gurfinkel, 2006).
Wprawdzie naukowcy nie eksperymentowali na mięśniach z samym kwasem azjatykowym, tak jak z ursolowym, to jednak przebadano wpływ na muskulaturę pełnego ekstraktu z gotu kola. W badaniu tym skupiono się na osobach starszych; zaproszono do niego łącznie 80 seniorów i seniorek w wieku ok. 65 lat. Ochotników podzielono na 4 grupy, w których albo podawano im przez 12 tygodni kapsułki placebo, albo zwierające 250, 500 lub 750 mg ekstraktu z wąkroty. A tutaj w testach fizycznych, przeprowadzonych po zakończeniu okresu suplementacji, w odniesieniu do danych wyjściowych i grupy placebo, we wszystkich grupach przyjmujących wąkrotę zaobserwowano znaczący wzrost siły mięśni kończyn dolnych, a efekt ten nie był zależny od wielkości dawki (Mato, 2011).
Naukowcy podsumowali więc wyniki swojego eksperymentu tymi słowami: „Nasze badanie wyraźnie wykazało potencjał wąkroty azjatyckiej w poprawie siły mięśni, szczególnie mięśni kończyn dolnych. Wąkrota azjatycka może być przydatna jako naturalny składnik żywności funkcjonalnej, poprawiającej codzienną aktywność fizyczną zdrowych osób starszych”.
W tym miejscu aż prosi się, aby odpowiednio uzupełnić opinię naukowców: „Wąkrota azjatycka może być przydatna jako naturalny składnik żywności funkcjonalnej, poprawiający aktywność fizyczną i siłę mięśniową osób starszych, chroniący jednocześnie starszych mężczyzn przed rozwojem schorzeń prostaty”.
