Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: imbir czarny, imbir lekarski, związki fenolowe.
Rodzina imbiru (Zingiberaceae) obejmuje około 53 rodzaje i łącznie ponad 1200 gatunków roślin, które są szeroko rozpowszechnione w tropikalnych regionach Azji, Afryki i Ameryki. Główną częścią rośliny w przypadku imbiru jest kłącze, które jest bogatym źródłem składników aktywnych biologicznie.
Imbir lekarski (Zingiber officinale) to jeden z najpopularniejszych gatunków należących do tej rodziny, najlepiej zanany z zastosowań kulinarnych jako przyprawa kuchenna. Za miejsce jego pochodzenia uznawane są Chiny, Tajlandia, Wietnam, Indie i Indonezja. Tradycyjnie stosowany był od wieków głównie jako składnik przypraw i środek leczniczy, szczególnie skuteczny w leczeniu chorób związanych ze stanem zapalnym i stresem oksydacyjnym. W ciągu ostatnich trzech dekad przeprowadzono szeroko zakrojone badania w celu ustalenia szczegółów jego składu chemicznego i aktywności biologicznej. W badaniach tych wyjaśniono, że w kłączach imbiru lekarskiego występują kwasy fenolowe, diaryloheptanoidy, terpenoidy i flawonoidy. Jak się okazało, głównymi składnikami aktywnymi jako środki lecznicze są tutaj pochodne gingerolu i shogaolu wraz z głównym składnikiem olejku eterycznego, zingeronem, przyczyniające się jednocześnie do charakterystycznego, ostrego smaku imbiru.
Z kolei czarny imbir (Kaempferia parviflora), Kra-chai-Dum w języku tajskim, to inny gatunek imbiru, w tym przypadku o ciemnofioletowych kłączach, który wykazuje podobieństwo morfologiczne do normalnego imbiru. Za centrum różnorodności tego gatunku i jego dystrybucji do różnych regionów Azji uznawana jest Tajlandia. We wcześniejszych badaniach, 25 metoksyflawonów i ich glikozydów zidentyfikowano i oznaczono ilościowo jako dominujące składniki aktywne biologicznie ekstraktów z jego kłączy. Jak dowiedziono, to właśnie obecność tych związków przyczynia się do szerszego zakresu efektów leczniczych czarnego imbiru w porównaniu z normalnym, takich jak działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne , hepatoprotekcyjne (ochronne względem wątroby) i przeciwnowotworowe.
Dlatego też celem wykonanej stosunkowo niedawno pracy (Asamenew, 2018) było scharakteryzowanie związków fenolowych imbiru normalnego i czarnego za pomocą nowoczesnych metod analitycznych oraz przeprowadzenie porównania ilościowego pomiędzy badanymi próbkami.
A w wynikach tej pracy ustalono, że pochodne gingerolu występują tylko w normalnym imbirze, podczas gdy metoksyflawony zidentyfikowano wyłącznie w imbirze czarnym. Przy czym całkowita zawartość aktywnych biologicznie związków fenolowych wynosiła 434.7 i 698.1 mg/100 g suchej masy odpowiednio w próbce koreańskiej i etiopskiej imbiru lekarskiego. Natomiast całkowite stężenie metoksyflawonu, najaktywniejszego biologicznie związku fenolowego imbiru, wynosiło odpowiednio 4388.0 mg/100 g i 3940.2 mg/100 g w próbce czarnego imbiru koreańskiego i tajskiego. Wyższe stężenie metoksyflawonów, jak uważają autorzy, wynika z zaawansowanej ścieżki biosyntezy związanej z nagromadzeniem czarnego barwnika imbiru.
Kłącza imbiru normalnego i czarnego okazały się więc bogatym źródłem związków fenolowych, bardzo ważnych zdrowotnie składników aktywnych biologicznie żywności. Jak zauważają autorzy badania, uzyskane przez ich zespół wyniki potwierdziły, że chociaż obie rośliny pochodzą z tej samej rodziny i mają podobne cechy morfologiczne, istnieje odrębna ścieżka biosyntezy ich głównych składników biochemicznych. W związku z tym, związki fenolowe związane z gingerolem wykryto tylko w normalnym imbirze, podczas gdy metoksyflawony wykryto jedynie w czarnej wersji tej rośliny. Przy czym ogólna zawartość aktywnych biologicznie związków fenolowych jest średnio prawie 10-krotnie wyższa w czarnym, niż zwykłym imbirze.
Ostatecznie więc autorzy podsumowali wyniki swojego badania w ten sposób, że czarny imbir jest znacznie bogatszym źródłem metoksyflawonów, związków o niezwykle szerokim zakresie aktywności biologicznej, w porównaniu z innymi roślinami dostarczającymi tych flawonoidów, takimi jak przykładowo rozmaite gatunki owoców cytrusowych.
