Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: jod, hormony tarczycy, neurony ruchowe, włókna mięśniowe, siła, szybkość, skoczność.
Jod jest pierwiastkiem chemicznym z grupy fluorowców. Został odkryty w 1812 roku przez francuskiego chemika, Bernarda Courtoisa. Istnienie pierwiastka zostało następnie potwierdzone przez Nicholasa Clementa i Charles’a Desormesa. Jednak jod przebadał dokładnie dopiero Joseph Loud Gay-Lussac w 1813 roku. Badacz ten scharakteryzował jego podstawowe właściwości i nadał mu obowiązującą do dnia dzisiejszego nazwę. A nazwa jodu pochodzi od greckiego przymiotnika joeides – fioletowy.
Organizm człowieka dysponuje zasobem jodu na poziomie od 20 do 50 mg, ale prawie 75% tego zasobu magazynuje nasza tarczyca. Dobowe zapotrzebowanie dorosłego człowieka na jod wynosi od 150 do 300 mcg. Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy, natomiast hormony tarczycy odpowiadają m.in. za proces wzrastania i dojrzewania komórek naszego organizmu, stymulując przemianę materii, w tym syntezę białek. Dlatego też od stężenia tych hormonów we krwi i ich aktywności w tkankach docelowych uzależniony jest prawidłowy rozwój nerek, serca, przysadki mózgowej oraz całego układu nerwowego, a także umięśnienia.
W związku z tym, w wiodącej pracy naukowej, poświęconej znaczeniu jodu dla ludzkiego organizmu (Mantilla, Comprehensive Handbook of Iodine, 2009), kwestię wpływu hormonów tarczycy na mięśnie omówiono mniej więcej w ten sposób:
Niedobór jodu i inne zmiany w jego metabolizmie mogą doprowadzić do jawnej lub utajonej niedoczynności tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy neurony ruchowe wykazują zmniejszoną objętość i średnicę aksonu, co może zwiększać ich pobudliwość, zmniejszając jednocześnie prędkość przewodzenia impulsu nerwowego. Połączenia nerwowo-mięśniowe we włóknach mięśniowych typu I i IIa wykazują zmniejszoną wielkość i złożoność, co poprawia ich zdolność do utrzymywania przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Pole przekroju poprzecznego włókien typu I i IIa, odpowiedzialnych za wytrzymałość i masę mięśni, albo jest w takich warunkach utrzymywane, albo nawet zwiększane, podczas gdy jednocześnie maleje pole przekroju włókien typu IIx i/lub typu IIb, odpowiedzialnych za siłę i szybkość. Ekspresja izoform ciężkich łańcuchów miozyny (MHC), czyli białek kurczliwych włókien mięśniowych, jest przy niedoborze jodu i niedoczynności tarczycy w mięśniach zmieniona, ze zwiększoną ekspresją MHC charakterystycznych dla włókien I i IIa, a zmniejszoną charakterystycznych dla włókien IIx i IIb. W rzeczywistości zawartość MHC na jednostkę kurczliwą włókna mięśniowego spada we włóknach IIx i IIb, czego skutek objawia się w postaci mniejszej liczby mostków krzyżowych miozyny dostępnych do generowania siły mięśni. We wszystkich typach włókien mięśniowych częstotliwość cykli pomiędzy mostkami miozyny jest zmniejszona, co skutkuje znacznie wolniejszą maksymalną prędkością skracania, wolniejszą szybkością ponownego rozwoju siły i wolniejszym tempem zużywania ATP.
Podsumowując: zmiany związane z niedoborem jodu powodują zmniejszenie maksymalnej siły mięśni.
Oczywiście w każdej dyscyplinie sportu warto zadbać o optymalny dowóz jodu, gwarantującego prawidłową strukturę tkanki mięśniowej oraz odpowiednią siłę i szybkość mięśni. W sportach wytrzymałościowych może to mieć przykładowo znaczenie przy końcowej rywalizacji, tuż przed linią mety. W dyscyplinach sylwetkowych liczy się natomiast nie tylko masa mięśniowa, ale jednocześnie też jędrność (upakowanie) mięśni, za którą to ich cechę odpowiada właśnie odpowiednia ilość włókien szybkokurczliwych. Jednak najwyższą wagę będą miały powyższe doniesienia dla przedstawicieli tych dyscyplin sportowych, w których za sukces zawodnika odpowiadają jego siła i szybkość, czy też skoczność jako ich wypadkowa. Tak więc suplement jodu powinien być stałym elementem programu wspomagania dietetycznego każdego siłacza, skoczka i sprintera.
