Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: koenzym Q10, ubichinol, choroba zwyrodnieniowa stawów, masa mięśniowa, siła i wytrzymałość mięśni
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest przewlekłą chorobą związaną z wiekiem, objawiającą się głównie bólem i sztywnością stawów oraz ogólnym upośledzeniem zdolności ruchowych. Czynnikami ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów są predyspozycje genetyczne, otyłość i proces starzenia się organizmu. Postęp choroby zwyrodnieniowej stawów jest związany z akumulacją reaktywnych form tlenu (ROS), które wpływając na metabolizm komórkowy komórek tkanki chrzęstnej (chondrocytów), aktywują produkcję mediatorów stanu zapalnego i apoptozy, czyli programowanej śmierci komórkowej. Nadmierna produkcja ROS powoduje w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów degradację macierzy chrząstki stawowej i zaostrzenie przebiegu procesu chorobowego. Reaktywne formy tlenu atakują również białka włókien mięśniowych, co pogarsza funkcjonalność mięśni szkieletowych osób starszych i zwiększa ryzyko rozwoju sarkopenii (zaniku mięśni) u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Badania wykazały u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów znaczące osłabienie bariery antyoksydacyjnej, chroniącej komórki przed uszkodzeniami powodowanymi nadmiarem reaktywnych form tlenu, czyli stresem oksydacyjnym, generowanym przez różne choroby wieku późnego. Jednak związek statusu antyoksydacyjnego z funkcjonalnością mięśni i stawów u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, u których występuje wysokie ryzyko ograniczonej mobilności, nie był do niedawna całkowicie jasny.
Koenzym Q10, zwany również ubichinonem lub ubichinolem w swojej najaktywniejszej, zredukowanej formie, jest składnikiem odżywczym, a jednocześnie związkiem produkowanym w organizmie o aktywności antyoksydacyjnej, polegającej na eliminacji wolnych rodników tlenowych i innych reaktywnych form tlenu. Koenzym Q10 bierze również udział w mitochondrialnej syntezie adenozynotrifosforanu (ATP), podstawowego źródła energii komórkowej, co ma szczególne znaczenie dla narządów o dużym zapotrzebowaniu energetycznym, takich jak mięśnie szkieletowe. Jednak proces starzenia się organizmu zmniejsza pojemność bioenergetyczną komórek na skutek spadku poziomu koenzymu Q10. Przy czym negatywnie na status koenzymu Q10, jak wynika z badań, wpływają również choroby przewlekłe, takie jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca i choroby neurodegeneracyjne. Do niedawna jednak w żadnym badaniu klinicznym nie próbowano ocenić poziomu koenzymu Q10 u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Dlatego celem wykonanej stosunkowo niedawno pracy (Chang, 2020) było zbadanie statusu koenzymu Q10, poziomu stresu oksydacyjnego i zdolności antyoksydacyjnych organizmu w ich korelacji z funkcjonalnością mięśni u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów.
Do tego kliniczno-kontrolnego badania włączono 100 zdrowych starszych osobników i 100 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. U wszystkich ochotników wykonano pomiary poziomu koenzymu Q10, markerów stresu oksydacyjnego i funkcjonalności bariery antyoksydacyjnej, masy mięśniowej, siły i wytrzymałości i mięśni oraz wydolności fizycznej.
Wyniki wykazały, że zarówno osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów, jak i osoby w podeszłym wieku, dysponowały relatywnie niskim poziomem koenzymu Q10. Przy czym poziom koenzymu Q10 u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów był ewidentnie dodatnio skorelowany z funkcjonalnością bariery antyoksydacyjnej organizmu, masą mięśniową oraz siłą i wytrzymałością mięśni.
Jak wnioskowali z uzyskanych wyników autorzy badania, ponieważ zwyrodnienie stawów jest chorobą związaną z wiekiem, koenzym Q10 może być zużywany przez generowany w tej chorobie stres oksydacyjny a jego niedobór może skutkować upośledzeniem funkcjonalności mięśni. Dlatego pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów z wyższym poziomem koenzymu Q10 cechowali się lepszym stanem masy mięśniowej i lepszą wydajnością mięśni. Tak więc stosowanie efektywnych antyoksydantów, takich jak koenzym Q10, w celu zwiększenia zdolności antyoksydacyjnych organizmu, może hamować postęp choroby zwyrodnieniowej stawów, a do tego wywierać korzystny wpływ na masę mięśniową i wydolność fizyczną pacjentów. Tym bardziej, iż już we wcześniejszych badaniach wykazano, że koenzym Q10 odgrywa pozytywną rolę w patogenezie choroby zwyrodnieniowej stawów, łagodząc ból i degenerację chrząstki na drodze hamowania produkcji i aktywności mediatorów stanu zapalnego.
Podsumowując, autorzy zakomunikowali, że biorący udział w ich badaniu pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów i zdrowi starsi osobnicy cierpieli z powodu niedoboru koenzymu Q10. A ponieważ status koenzymu Q10 był istotnie dodatnio skorelowany ze zdolnością antyoksydacyjną organizmu, masą mięśniową oraz siłą i wytrzymałością mięśni, autorzy zasugerowali, aby pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów i osoby starsze dbały o swój status koenzymu Q10 poprzez jego suplementację, co wpłynie też korzystnie na funkcjonalność ich mięśni.
