Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: depresja, antydepresanty, kurkumina.
Jak dowiadujemy się z najaktualniejszej publikacji naukowej (Ramaholimihaso, 2020), dotyczącej wykorzystania kurkuminy w walce z depresją, zaburzenia depresyjne są najczęstszymi zaburzeniami psychicznymi u ludzi. W 2017 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że rzeczywiście depresja jest główną przyczyną niepełnosprawności i złego stanu zdrowia na całym świecie, i że z depresją żyje ciągle ponad 300 milionów ludzi na świecie.
Patofizjologia depresji, jak uważają specjaliści, jest złożona i obejmuje predyspozycje genetyczne oraz interakcje pomiędzy czynnikami środowiskowymi i wieloma systemami biologicznymi. Wśród nich możemy wymienić zaburzenia w układach przekaźników monoaminowych, które były główną hipotezą patofizjologii depresji, a także procesy neurodegeneracyjne, związane z zaburzeniami osi podwzgórze-przysadka-nadnercza lub procesami zapalnymi.
Leczenie depresji opierało się zwyczajowo głównie na interwencjach psychologicznych. I chociaż obecnie wytyczne sugerują praktykom łączenie interwencji psychologicznych z leczeniem farmakologicznym, odkrycie leków przeciwdepresyjnych uczyniło farmakoterapię podstawą leczenia depresji. Jednak w miarę upływu dziesięcioleci rozwój antydepresantów osiągnął swojego rodzaju plateau. Chociaż więc antydepresanty okazują się rzeczywiście skuteczne, nadal nie są optymalne, ponieważ możemy zaobserwować skumulowany wskaźnik remisji wynoszący 70% po długotrwałej farmakoterapii z wykorzystaniem tego typu leków. Ponadto często obserwuje się brak przestrzegania zaleceń dotyczących przyjmowania leków przeciwdepresyjnych, którego główną przyczyną jest występowanie działań niepożądanych.
Powyższe problemy uwypukliły potrzebę opracowania nowych strategii postępowania terapeutycznego, a wraz z ewolucją koncepcji i poglądów na patofizjologię depresji pojawia się też pewna alternatywa terapeutyczna; rośnie zainteresowanie medycyną komplementarną i alternatywną.
Jeżeli chodzi o leki alternatywne, to związki przeciwzapalne, przeciwutleniające i neuroprotekcyjne, o których sądzi się, że przeciwdziałają procesom zwyrodnieniowym często związanym z depresją, stały się nowym celem w poszukiwaniach terapii uzupełniającej leczenia antydepresantami. Warto zauważyć, że wytyczne kliniczne Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments wprowadziły ostatnio kilka leków alternatywnych, takich jak kwasy tłuszczowe omega 3, acetylo-L-karnityna, lawenda i szafran, do wspomagającego leczenia depresji u dorosłych pacjentów.
Kurkuma, należąca do rodziny imbirowatych i będąca popularną przyprawą kuchenną, jest empirycznie stosowana od wieków w tradycyjnej medycynie azjatyckiej, w wielu rozmaitych stanach chorobowych. Badania przeprowadzone w ostatnim półwieczu wykazały, że aktywnymi związkami kurkumy są kurkuminoidy, czyli polifenolowe pigmenty, które nadają kurkumie żółtawą barwę. Kurkumina jest głównym kurkuminoidem i głównym aktywnym składnikiem kurkumy oraz związkiem, z którego wykorzystaniem przeprowadzono większość badań naukowych.
W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy wzrost zainteresowania kurkuminą, z uwagi uzyskane dowody na jej skuteczność terapeutyczną w rozmaitych chorobach, w tym chorobach układu krążenia, autoimmunologicznych, neurodegeneracyjnych, metabolicznych i nowotworowych.
Kurkumina wykazuje również szeroki zakres właściwości, które są istotne w patofizjologii depresji. Przy czym wykazano, że ma działanie przeciwdepresyjne w różnych modelach zwierzęcych, a także w badaniach klinicznych z udziałem ochotników. Przeprowadzono kilkanaście randomizowanych, kontrolowanych placebo badań klinicznych, uzyskując dowody, że kurkumina może być skuteczna jako leczenie podstawowe lub wspomagające depresji, oddziałując pozytywnie na wiele mechanizmów patofizjologicznych tej przypadłości.
Aktualnie dysponujemy dwiema obszernymi metaanalizami badań klinicznych, z których wynika, że kurkumina może być skuteczna w leczeniu depresji. Publikacja pierwszej z nich miała miejsce w 2017 r. (Qin Xiang Ng). Obejmowała ona sześć badań (łącznie 377 pacjentów) porównujących aktywność przeciwdepresyjną kurkuminy z nieaktywnym placebo, oceniając ostatecznie jej skuteczność jako istotną klinicznie. Natomiast druga metaanaliza została przeprowadzona przez Fusar-Poli w 2019 r., a kurkumina była w niej oceniana jako terapia dodatkowa. Praca ta obejmowała 10 badań z łącznie 531 pacjentami i potwierdzała przeciwdepresyjną skuteczność kurkuminy jako dodatku do standardowej farmakoterapii antydepresantami.
