Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: kurkumina, insulina, cytokiny, katabolina, kachektyna, miostatyna, cytokina IL-10, choroby o podłożu zapalnym, tkanka mięśniowa.
Kurkumina to żółty barwnik popularnej przyprawy kulinarnej – kurkumy, który zdobywa coraz większą sławę jako środek wybitnie sprzyjający zdrowiu. Kurkumina jest przede wszystkim naturalnym środkiem przeciwzapalnym, który w eksperymentach in vitro (poza organizmem) oraz w przedklinicznych modelach badawczych wykazywał właściwości lecznicze względem takich chorób, jak różnego typu zespoły bólowe i choroby neurodegeneracyjne, zapalenie jelit i alergie, a także infekcje i nowotwory. Na przestrzeni lat odkrywano i postulowano różne mechanizmy leżące u podstaw zdrowotnej aktywności kurkuminy, jednak z najświeższej pracy badawczej z tego zakresu (Mollazadeh, 2017) dowiadujemy się, że chodzi tu głównie o zdolność tego żółtego barwnika do pobudzania produkcji i wzmacniania tkankowej aktywności cytokiny IL-10. Tak więc również u ludzi, zdaniem autorów nowego badania, pozytywne efekty oddziaływania kurkuminy na zdrowie miałby wiązać się z jej zdolnością do zwiększania efektów wynikających z aktywności IL-10.
Cytokiny to niejako hormony układu odpornościowego. To małe białka uwalniane przez różne typy komórek o specyficznym działaniu na sygnalizację komórkową i komunikację międzykomórkową. IL-10 jest znana jako silnie przeciwzapalna cytokina wytwarzana przez wszystkie komórki odpornościowe, w tym np. komórki dendrytyczne, makrofagi, komórki tuczne, neutrofile i limfocyty. Wydzielanie IL-10 regulowane jest przez różne zjawiska i czynniki, przy czym zakłócenia tej regulacji odgrywają poważną rolę w rozwoju dużej liczby chorób zapalnych, takich jak ból neuropatyczny, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, zapalenie kości i stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, układowy toczeń rumieniowaty, cukrzyca oraz choroba zapalna jelita grubego i alergie.
Kurkumina wywiera również dobroczynny wpływ na mięśnie, dzięki czemu może być wykorzystywana w walce z zanikiem (atrofią) mięśni towarzyszącym procesowi starzenia się organizmu, nazywanym fachowo sarkopenią, jak też we wspomaganiu treningu siłowego u osób ćwiczących rekreacyjnie i sportowców. Naukowcy wykonali np. badania dowodzące przydatności kurkuminy w powstrzymywaniu kacheksji, czyli wyniszczenia mięśni będącego efektem przebiegu jakiejś choroby wyniszczeniowej, np. choroby nowotworowej (Busguetes, 2001; Siddiqui, 2009, He, 2011). Do chorób przewlekłych, sprowadzających kacheksję, zaliczmy również cukrzycę. Atrofia mięśni związana z przebiegiem cukrzycy wynika z faktu niskiej wrażliwości tkanki mięśniowej na insulinę – hormonu, który z jednej strony „pompuje” do mięśni glukozę i tym sposobem normalizuje jej poziom we krwi, z drugiej zaś pobudza produkcję białek we włóknach mięśniowych. A w walce z atrofią towarzyszącą przebiegowi cukrzycy pomocna okazuje się właśnie kurkumina, na co dowodów dostarczają nam przynajmniej cztery doświadczenia – Kanga z 2010, Xaviera i Denga z 2012 oraz Ono z 2015 r., w których badano relacje pomiędzy kurkuminą a insuliną zachodzące w komórkach mięśniowych.
Ponieważ z wcześniejszych badań innych naukowców wynikało, że kurkumina przeciwdziała aktywności niszczących mięśnie hormonów katabolicznych z grupy cytokin, m.in. takich jak katabolina (IL-1 beta) i kachektyna (TNF alfa), dlatego autorzy ostatniego ze wspomnianych wyżej badań (Ono, 2015) postanowili nie tylko monitorować wpływy kurkuminy na masę mięśniową i aktywność insuliny, ale również poziomy hormonów katabolicznych – zarówno kataboliny, jak też kachektyny, ale również miostatyny – uznawanej za bodaj najsilniejszy hormon kataboliczny, stopujący, jak sama jego nazwa wskazuje, regenerację i rozwój umięśnienia. I tak po 2. tygodniach trwania eksperymentu okazało się, że kurkumina była zdolna obniżyć 3-krotnie i 5.5-krotnie poziom produkcji kachektyny i kataboliny w tkance mięśniowej gryzoni, a co niezwykle istotne – obniżała jednocześnie o 20% mięśniowe stężenie miostatyny. I to u zdrowych gryzoni, co wydaje się wskazywać na to, że jako bloker miostatyny kurkumina powinna zdawać egzamin np. u zdrowych, trenujących siłowo atletów. Kurkumina zwiększała również o 150% u cukrzycowych i o 125% u zdrowych gryzoni aktywność insuliny we włóknach mięśniowych, a obniżała o 20% stopień rozpadu białek mięśniowych. A ostatecznie, dzięki tym mechanizmom, poprawiała o ok. 20% masę mięśniową, mierzoną wagą mięśni, a o ok. 40% mierzoną przekrojem poprzecznym włókien mięśniowych.
Dzisiaj już wiemy, dzięki wspomnianej na wstępnie pracy Mollazadeha ogłoszonej w 2017 r., że dobroczynna aktywność kurkuminy względem mięśni może zachodzić na drodze stymulacji przez tę substancję produkcji i aktywności tkankowej cytokiny IL-10. Przekonują nas o tym badania, w których wyjaśniono zadania pełnione w mięśniach przez IL-10. A z badań tych wynika, że jednym z zadań IL-10 jest hamowanie produkcji kataboliny i kachetyny i że jej aktywność z wiekiem się obniża, co może być właśnie jedną z ważnych przyczyn rozwoju sarkopenii (Meador, 2008). Przy czym okazuje się, że trening fizyczny silnie pobudza w mięśniach wytwarzanie IL-10, co z kolei jest jednym z ważnych mechanizmów rozwoju muskulatury w odpowiedzi na systematyczne jej przeciążanie (Peake, 2015). Jak ustaliła nauka, spadek poziomu IL-10 jest tak charakterystyczny dla zaburzeń mięśniowych, że naukowcy, blokując u gryzoni gen tej cytokiny, stworzyli nawet zwierzęcy model ludzkiego osłabienia mięśni, na którym mogą badać związki podejrzewane wspomaganie dobrej formy tkanki mięśniowej (Walston, 2008). W jednym z takich badań np. wykazano, że mięśnie pozbawione aktywności IL-10 obniżają swoją masę o ok. 24% (Wang, 2014). A wszystko to zapewne za sprawą faktu, że osłabienie aktywności IL-10 zmniejsza w komórkach mięśniowych produkcję białek kurczliwych, odpowiedzialnych za masę i siłę mięśni (Kwon, 2017).
Widzimy więc, że wyniki najnowszych badań niezmiennie potwierdzają dobroczynny wpływ kurkuminy na nasze zdrowie i mięśnie.
