Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: kwercetyna, trening siłowy, IGF-1, IGF-2, kinaza mTOR, przyrost masy i siły mięśni.
Ruchy ekscentryczne charakteryzują się wydłużaniem mięśni szkieletowych przy jednoczesnym wytwarzaniu siły, utrzymującej napięcie mięśni w celu kontroli opuszczanego ciężaru. Mówiąc inaczej, ruch ekscentryczny to faza ruchu, w której mięsień wydłuża się, a jego przyczepy oddalają się od siebie. Ćwiczenia ekscentryczne, zapewniające silny bodziec do promowania wzrostu masy i siły mięśni, są ważną częścią programów treningowych sportowców zarówno na poziomie wyczynowym, jak i rekreacyjnym, jak również programów rehabilitacyjnych osób w podeszłym wieku cierpiących na sarkopenię lub pacjentów z zaburzeniami nerwowo- mięśniowymi. Jednak korzystanie z ćwiczeń ekscentrycznych jest przedmiotem sprzecznych poglądów, z uwagi na ich potencjalnie niekorzystne skutki działania. W rzeczywistości bowiem ćwiczenia ekscentryczne, zwłaszcza gdy nie są umiarkowanie dawkowane, powodują znacznie większe uszkodzenia mięśni, niż inne rodzaje ćwiczeń oporowych.
W wielu pracach badano, w jaki sposób można ograniczać nadmierne uszkodzenia mięśni, aby wykorzystać zalety ćwiczeń ekscentrycznych w poprawie masy i siły mięśni, przy jednoczesnym ograniczeniu stopnia utraty ich funkcjonalności. Próbowano tutaj różnych strategii żywieniowych i suplementacyjnych, kierując uwagę na tzw. nutraceutyki, czyli aktywne biologicznie składniki pokarmowe, w odniesieniu do których donoszono, że odgrywają znaczącą rolę w utrzymaniu zdrowia mięśni, działają jako potencjalne środki terapeutyczne w szerokim zakresie modeli zaniku mięśni, a ich długotrwałe stosowanie wydaje się całkowicie bezpieczne, szczególnie w porównaniu z tradycyjnymi środkami terapeutycznymi, takimi jak sterydy anaboliczne.
Spośród nutraceutyków za obiecującą cząsteczkę w temacie mięśni uznano kwercetynę, flawonol pochodzenia roślinnego z grupy flawonoidów, znajdowany głównie w jabłkach, pomarańczach, borówkach, porzeczkach, wiśniach i żurawinie.
Podsumowując zdarzenia następujące po wysiłku siłowym, wiadomo, że uraz inicjuje odpowiedź regeneracyjną; komórki satelitarne (populacja komórek macierzystych mięśni szkieletowych) ulegają aktywacji, migrują do miejsca uszkodzenia, rozmnażają się, a następnie łączą się z uszkodzonymi włóknami mięśniowymi, prowadząc ostatecznie do przyrostu masy i siły mięśni w efekcie powtarzających się ćwiczeń oporowych. Ponadto same komórki mięśniowe oraz inne komórki w mięśniu, głównie komórki odpornościowe, rekrutowane i aktywowane w odpowiedzi na uraz, przyczyniają się do regeneracji mięśni poprzez wytwarzanie anabolicznych hormonów tkankowych, takich jak insulinopodobne czynniki wzrostu (IGF) różnego typu. Szczególnie interesujące są w tym kontekście insulinopodobny czynnik wzrostu typu 1 i typu 2 (IGF-1 i IGF-2), oba lokalnie wytwarzane i wydzielane przez włókna mięśniowe, jako odpowiedź na mechaniczne rozciąganie mięśnia, jak właśnie w ekscentrycznej fazie ruchu. IGF-1 stymuluje syntezę białek mięśniowych, a w konsekwencji przyrost masy i siły mięśni, na drodze aktywacji anabolicznego szlaku kinazy mTOR.
Jeśli natomiast chodzi o rolę IGF-2 w regeneracji i rozwoju umięśnienia, nie została ona jeszcze, jak dotąd, w pełni zrozumiana i wyjaśniona. Wiadomo tyle, że ekspresja IGF-1 i IGF-2 zachodzi na różnych etapach procesu regeneracji mięśni, przy czym ekspresja IGF-1 poprzedza ekspresję IGF-2. I chociaż również z wcześniejszych badań wiadomo, że suplementacja kwercetyny może pomóc złagodzić objawy utraty funkcjonalności mięśni po ciężkich ćwiczeniach ekscentrycznych, to odwrotnie, wcześniej nie zbadano, czy flawonoid ten wpływa w jakiś sposób na następujący po treningu proces adaptacyjnej rozbudowy tkanki mięśniowej, poprzez modulację ekspresji IGF-1 i IGF-2. Dlatego też celem niedawno przeprowadzonego badania (Sgro, 2021) było ustalenie, czy suplementacja kwercetyny wpływa w fazie regeneracji mięśni na poziomy anabolicznych hormonów IGF-1 i IGF-2 oraz łagodzi uszkodzenia mięśni.
W tym celu przeprowadzono na zdrowych, młodych i średniowytrenowanych mężczyznach randomizowane, podwójnie zaślepione i kontrolowane placebo badanie interwencyjne z użyciem kwercetyny (1 g/dzień) lub placebo, podawanych przez 14 dni. Następnie badani przeszli protokół ćwiczeń ekscentrycznych, który był w stanie wywołać nadmierne uszkodzenia mięśni.
Stwierdzono, że w przypadku podawania nieaktywnego placebo wzrost poziomu IGF-1 następował po 72-óch godzinach od zakończenia treningu i tym samym poprzedzał wzrost poziomu IGF-2, który następował dopiero po 7-miu dniach. W przypadku suplementacji kwercetyny nastąpił bardziej wyraźny wzrost poziomu IGF-I (+54% w porównaniu z grupą placebo), a szczyt ekspresji IGF-2 został stwierdzony wcześniej, w porównaniu z placebo, czyli w tym samym czasie co IGF-1, czyli po 72-óch godzinach od zakończenia intensywnego treningu siłowego.
Uzyskane w badaniu tym dane, jak podsumowali jego autorzy, zachęcają do stosowania kwercetyny jako strategii suplementacji diety, mającej na celu przyspieszenie regeneracji i rozbudowy mięśni po ciężkich treningach siłowych, za czym przemawia wzrost poziomu anabolicznych hormonów tkankowych IGF-1 i IGF-2, będący skutkiem takiej suplementacji.
