Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: palmitoiloetanoloamid, PEA, Levagen, włókna mięśniowe, rabdomioliza, mioglobina, kwas mlekowy, kinaza białkowa B, kinaza mTOR, regeneracja mięśni, hipertrofia mięśni.
Uszkodzenie mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym jest zjawiskiem powodowanym przez nietypowy wysiłek fizyczny, taki jak przykładowo ciężki trening siłowy, a charakteryzuje się przejściowym uszkodzeniem wielu włókien mięśniowych. Po takich ciężkich ćwiczeniach pojawia się obolałość i obrzęk mięśni oraz czasowe obniżenie ich siły i mocy. Uszkodzeniu włókien towarzyszy wypływ do krwioobiegu charakterystycznych dla komórek mięśniowych enzymów i białek komórkowych, głównie kinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej i mioglobiny. Uszkodzenie mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym stymuluje różne typy komórek do inicjowania późniejszej regeneracji i hipertrofii mięśni, w tym komórek satelitarnych, zapalnych, naczyniowych i zrębowych, które oddziałują ze sobą wzajemnie w procesach naprawczych, w macierzy zewnątrzkomórkowej tkanki mięśniowej.
Uszkodzenie mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym może ograniczyć regenerację po wcześniejszej dawce ruchu. Natomiast pomyślna regeneracja umożliwiłaby zawodnikowi szybsze podejście do kolejnego treningu i pozwoliłaby na wykonanie większej objętości pracy w danym okresie treningowym, co skutkowałoby poprawą wyników podczas kolejnych zawodów. W tym miejscu należy podkreślić, że podchodzenie do kolejnej sesji treningowej bez uprzedniej, pełnej regeneracji mięśni jest działaniem nieracjonalnym, które może doprowadzić do gremialnego rozpadu włókien mięśniowych, nazywanego fachowo rabdomiolizą, czyli sytuacji niebezpiecznej dla zdrowia zawodnika. Głównym problemem związanym z rabdomiolizą jest bowiem wspomniana wyżej, pochodząca ze zdegradowanych włókien mięśniowych, przenikająca do krwi mioglobina, która musi zostać przefiltrowana przez kłębuszki nerkowe, co może doprowadzić do mechanicznej niedrożności cewek nerkowych. A ponieważ sama mioglobina działa też bezpośrednio toksycznie na komórki nerkowe, w konsekwencji nadmiernego rozpadu włókien mięśniowych może dojść do uszkodzenia nerek i rozwoju ostrej ich niewydolności.
W celu łagodzenia objawów uszkodzenia mięśni wywołanego wysiłkiem fizycznym zalecane są zwykle środki z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Istnieją jednak dowody pochodzące z badań naukowych, wskazujące, że długotrwałe stosowanie tych leków może zaburzać reakcję adaptacyjną mięśni szkieletowych na przeciążenia mechaniczne, czyli progresję ich siły i masy, a także generować niepożądane efekty działania, głównie problemy żołądkowo-jelitowe. Jak uważają więc specjaliści, zachodzi obecnie potrzeba poszukiwania bezpiecznych dla zdrowia, niezakłócających wysiłkowej adaptacji mięśni środków, skutecznych w długoterminowej suplementacji, której celem miałoby być wspomaganie regeneracji uszkodzeń mięśni wywołanych wysiłkiem fizycznym.
W związku z tym celem wykonanego niedawno badania (Mallard, 2020) była ocena wpływu PEA na regenerację mięśni po serii ekstremalnych ćwiczeń siłowych, niszczących włókna mięśniowe.
Palmitoiloetanoloamid (PEA) jest endogennym przekaźnikiem lipidowym w układzie kannabinoidowym, na który oddziałują składniki aktywne konopi (cannabis), częściowo produkowanym przez nasz organizm a częściowo pobieranym z wielu różnych źródeł żywności, który łagodzi odczucia bólowe właśnie poprzez aktywność w układzie kannabinoidowym oraz działanie przeciwzapalne. W kilku doświadczeniach z udziałem ochotników badano PEA jako środek łagodzący dolegliwości bólowe, a ostatni przegląd systematyczny i metaanaliza 10 badań, w sumie gromadzących dane uzyskane z obserwacji 786 uczestników, wykazały, że suplementacja PEA wiązała się ze znacznie większą redukcją bólu w porównaniu z grupą kontrolną, otrzymującą nieaktywne placebo. Tak więc mechanizmy działania PEA mogłyby też potencjalnie zmniejszać objawy bólowe, wynikające z uszkodzenia mięśni wywołanego wysiłkiem fizycznym, co byłyby korzystne dla osób, które wymagają szybkiej regeneracji pomiędzy kolejnymi, ekstremalnymi dawkami ruchu, np. w okresach przygotowań startowych czy też podczas turniejów sportowych.
Autorzy wspomnianego wcześniej badania postawili więc hipotezę badawczą, że w porównaniu z placebo suplementacja wysoko biodostępnej formy PEA (Levagen) bezpośrednio przed i po ekstremalnym treningu siłowym (w łącznej dawce 300 mg) zmniejszy ból i obrzęk mięśni u wytrenowanych sportowców poprzez redukcję prozapalnych enzymów mięśniowych i cytokin. Dodatkowo, opierając się na mechanizmach działania PEA na stany zapalne, postawili kolejną hipotezę, że PEA ograniczy również uszkodzenia włókien mięśniowych, ze względu na swój wpływ na procesy zapalne związane z uszkodzeniem i naprawą mięśni.
W przeciwieństwie do postawionej na wstępie hipotezy, autorzy zaobserwowali, że suplementacja PEA bezpośrednio przed i po ekstremalnym treningu siłowym nie zmniejsza bólu i obrzęku mięśni poprzez redukcję prozapalnych enzymów mięśniowych i cytokin. Niemniej suplementacja PEA znacznie obniżyła stężenie mleczanu i mioglobiny we krwi zawodników, zwiększając przy tym aktywność kinazy białkowej B bezpośrednio po zakończeniu treningu.
Idąc za sugestiami autorów, należy uznać, że brak wpływu suplementacji PEA na odczyn zapalny uszkodzonych wysiłkiem włókien mięśniowych jest zjawiskiem o tyle pozytywnym, że nie zaburza, tak jak w przypadku niesterydowych leków przeciwzapalnych, procesu adaptacji wysiłkowej w postaci przyrostu masy i siły mięśni. Natomiast niskie stężenie mleczanu oznacza, że PEA sprzyja jakimś sposobem zaangażowaniu w wysiłek siłowy większej liczby włókien glikolityczno-tlenowych, których praca nie generuje znacznej ilości kwasu mlekowego, a które są najważniejsze dla rozwoju wytrzymałości siłowej i masy mięśniowej. Z kolei niski poziom mioglobiny świadczy o hamowaniu przez PEA rozpadu włókien mięśniowych i może mieć potencjalnie ogromne znaczenie dla utrzymania prawidłowej czynności nerek obarczonych nadmiernym wysiłkiem sportowców. Przy czym bardzo ważnym wskaźnikiem jest wzrost aktywności kinazy białkowej B po treningu na skutek suplementacji PEA, albowiem enzym ten zawiaduje anabolicznym szlakiem sygnalizacyjnym, biegnącym poprzez kinazę mTOR, który odpowiada za wytwarzanie włókien i białek mięśniowych w procesie powysiłkowej regeneracji i hipertrofii tkanki mięśniowej.
Ostatecznie więc suplementacja PEA, jak wnioskowali autorzy badania, jest w stanie wspomagać regenerację mięśni po powtarzających się sesjach ciężkich ćwiczeń siłowych.
