Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: mniszek lekarski, chemioterapeutyki, rak prostaty.
Mniszek lekarski, zwany powszechnie mleczem, jest dosyć popularnym ziółkiem, znanym głównie ze swoich właściwości ochronnych względem wątroby. Niemniej w najnowszym badaniu wykonanym z jego wykorzystaniem (Nguyen, 2019) dowiedziono również unikalnych, ochronnych właściwości mniszka lekarskiego względem prostaty.
Rak gruczołu krokowego pozostaje jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów wśród mężczyzn na całym świecie, stanowiąc 1 na 5 nowych diagnoz. Postępy w wykrywaniu raka prostaty, w tym poprawa metod wykrywania antygenu specyficznych dla prostaty i funkcjonalne techniki MRI, spowodowały zmniejszenie współczynnika umieralności, głównie za sprawą wczesnej diagnozy i skutecznego leczenia choroby. Jednak zgon związany z rakiem prostaty wiąże się z późnym rozpoznaniem i progresją do stadium z przerzutami, opornego na kastrację farmakologiczną. Na tym etapie powszechne metody leczenia obejmują chemioterapię, w tym terapie lekami pierwszego rzutu, takimi jak mitoksantron i docetaksel.
Ogólnie obecne metody leczenia raka prostaty obejmują chemioterapię, radioterapię, terapię hormonalną, chirurgię i kriochirurgię. Opracowano wiele metod leczenia chemioterapeutycznego ukierunkowanych na podatność komórek nowotworowych na wywołanie zaprogramowanej śmierci komórkowej, nazywanej fachowo apoptozą. Niestety, chociaż terapie te wykazują skuteczność, obserwuje się wiele niekorzystnych skutków ubocznych u pacjentów poddawanych podobnym zabiegom. Przykładowo obserwowano efekt toksyczny dla serca przy stosowaniu mitoksantronu. Te działania niepożądane można przypisać niespecyficznemu charakterowi leczenia raka, co wynika z celowania przez chemioterapeutyki w zdrowe komórki nienowotworowe. Jednak agresywne nowotwory przerzutowe ciągle zagrażają nawrotami po remisji, w wyniku zaniechania chemioterapii. Randomizowane badania fazy 3 wykazały, że terapia deprywacją androgenów wraz z docetakselem poprawia przeżycie bez nawrotu u pacjentów z rakiem prostaty, jednak długotrwałe stosowanie chemioterapii jest wysoce niebezpieczne z powodu niepożądanych skutków ubocznych. W tej sytuacji istnieje więc ogromna potrzeba opracowania metod terapeutycznych, które pozwolą uniknąć toksyczności związanej z leczeniem chemioterapeutykami i będą mogły być stosowane długoterminowo.
Potencjał naturalnych produktów zdrowotnych w leczeniu raka stanowi interesującą opcję terapeutyczną, z uwagi na dobrą tolerancję i możliwość długotrwałego stosowania. Tego typu środki ekstrahowane są z naturalnych surowców roślinnych, wykazujących właściwości prozdrowotne. Co ciekawe, wiele z dzisiejszych związków chemioterapeutycznych wyizolowano pierwotnie z surowców roślinnych, np. paklitaksel (inaczej zwany taksolem) – z kory cisu krótkolistnego. Nie należy tym samym wykluczać, że istnieją dobrze tolerowane ekstrakty roślinne, selektywnie toksyczne dla komórek nowotworowych i specyficznie ukierunkowane na różne słabe ich punkty. Wcześniejsze badania nad korzeniem mniszka lekarskiego udowodniły, że surowiec ten wykazuje potencjał selektywnego wywoływania apoptozy w komórkach nowotworowych. Przetwory z mniszka były też tradycyjnie stosowane jako żywność lub produkty lecznicze, co daje pewność, że są dobrze tolerowane i nadają się znakomicie do długotrwałego spożywania, w celu zapobiegania nawrotom choroby nowotworowej. Chociaż przeprowadzono już wcześniej badania z wysokim stopniem powodzenia, z wykorzystaniem mniszka w odniesieniu do raka jelita grubego, białaczki i chłoniaka, jego specyficzny wpływ na raka prostaty nie został wcześniej gruntownie przebadany. Co więcej, dotąd nie badano też interakcji przetworów z mniszka ze standardowymi metodami leczenia raka stercza. Tak więc celem wspomnianego na wstępie badania była ocena zdolność ekstraktu z mniszka do indukowania apoptozy w komórkach raka prostaty in vitro i in vivo. Co jednak ważniejsze, zbadano tu również interakcje ekstraktu mniszkowego z obecnie dostępnymi chemioterapeutykami, aby ocenić możliwość jego potencjalnego wykorzystania w pomocniczej terapii przeciwnowotworowej.
W badaniu tym wykazano skuteczność ekstraktu z mniszka w selektywnym indukowaniu śmierci komórkowej w tkance raka prostaty. Po raz pierwszy dowiedziono tu pozytywnych interakcji zachodzących pomiędzy ekstraktem z mniszka a standardowymi chemioterapeutykami, takimi jak taksol i mitoksantron, polegających na wspólnym wzmacnianiu zdolność do indukowania apoptozy komórek rakowych. Co najważniejsze, dodanie ekstraktu mniszkowego pozwoliło na zmniejszenie dawek chemioterapeutyków z zachowaniem takiego samego stopnia apoptozy, jak w przypadku dawek wysokich. Zatem ekstrakty z mniszka mogą zmniejszać toksyczność związaną z leczeniem za pomocą chemioterapeutyków, umożliwiając zmniejszenie ich dawek wymaganych do uzyskania odpowiedniej skuteczności terapii. Ponadto doustne podawanie ekstraktu z mniszka myszom z przeszczepami ludzkiego raka prostaty było w stanie znacząco zmniejszyć obciążenie organizmu nowotworem. Ekstrakt ten był przez zwierzęta bardzo dobrze tolerowany, na co wskazywał właściwy przyrost masy ich ciała i normalne przyjmowanie pokarmu.
Zdaniem autorów badania wyniki te sugerują, że przetwory z mniszka mogą być potencjalnie stosowane wraz z mitoksantronem i taksolem jako tzw. adiuwanty zwiększające skuteczności tych leków, jak również środki służące poprawie jakości życia pacjentów leczonych z powodu raka prostaty, na drodze obniżania toksyczności chemioterapeutyków. Odkrycia te, również zdaniem autorów, dają mocne wsparcie dalszemu rozwojowi badań nad naturalnymi produktami zdrowotnymi jako obiecującymi środkami przeciwnowotworowymi w leczeniu raka prostaty.
