Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: mniszek lekarski, czynności wątroby, aktywność przeciwnowotworowa, regeneracja powysiłkowa, redukcja tłuszczu, hipertrofia mięśni.
Mniszek lekarski ma dość długą tradycję wykorzystania w medycynie, na co zresztą wyraźnie wskazuje drugi człon jego nazwy. Zioło to stosowane było dawniej i jest stosowane do dziś głównie w celu wspomagania pracy wątroby. W nowszych badaniach odkrywane są jednak jego kolejne właściwości, m.in. przeciwnowotworowe, skierowane przeciwko komórkom raka trzustki, prostaty, szpiku kostnego i skóry. Nie zabrakło tu również badań oceniających przydatność mniszka we wspomaganiu efektywności ćwiczeń fizycznych.
I tak przykładowo z użyciem ekstraktu z mniszka wykonano badanie sprawdzające jego skuteczność w przyspieszaniu regeneracji powysiłkowej (Lee, 2012). Naukowcy serwowali tu myszom forsujący testy pływacki aż do momentu, w którym gryzonie traciły zdolności ruchowe. Następnie albo podawali im doustnie przez kolejne 10 dni wodę destylowaną jako placebo, albo ekstrakt z mniszka lekarskiego w dawce odpowiadającej 100 lub 1000 mg po przeliczeniu na ludzi, a w okresie owych 10 dni suplementacji powtarzali forsowny test pływacki jeszcze dwukrotnie. Dzięki temu zaobserwowali, że okres bezruchu myszy po ciężkim wysiłku fizycznym skrócił się o ok. 18% w grupie 100 mg i o ok. 32% w grupie 1000 mg mniszka, w porównaniu z grupą placebo. Badanie dowiodło więc ponad wszelką wątpliwość, że ekstrakty z mniszka wyraźnie przyspieszają regenerację powysiłkową.
Dodatkowo przy tym się okazało, że ekstrakt z mniszka, w porównaniu z placebo, obniżał we krwi gryzoni o ok. 28% poziom markera rozpadu białek i również o ok. 28% poziom markera rozpadu włókien mięśniowych, co świadczyło o wybitnie ochronnych właściwościach tego zioła względem tkanki mięśniowej.
Z kolei w innym badaniu (Jinchun, 2011) naukowcy podzielili myszy na 4 grupy, albo podając im przez 6 tygodni destylowaną wodę jako placebo, albo ekstrakt z mniszka lekarskiego w dawkach odpowiadających 100, 300 lub 1000 mg po przeliczeniu na ludzi. W tym przypadku, wykonany w ostatnim dniu eksperymentu test pływacki udowodnił, że gryzonie ze wszystkich grup mniszkowych, w porównaniu z grupą placebo, pływały znacznie dłużej do wyczerpania, zaś najlepszy rezultat osiągnęła tutaj grupa najwyższej dawki ekstraktu, wydłużając czas kontynuowania wysiłku o 80%. To dosyć niebywały rezultat, który pokazuje, że wspomagając się z użyciem mniszka lekarskiego, możemy pracować niemal drugie tyle, wciąż z taką samą wydajnością.
Tu również dodatkowo się okazało, że spożywanie ekstraktu z mniszka doprowadziło do przyrostu wagi ciała gryzoni. Przy czym średnia i najwyższa dawka działały tutaj podobnie, zwiększając wagę ciała, w porównaniu z placebo, odpowiednio, o ok. 10 i 11%. Wprawdzie autorzy nie przeprowadzili przy okazji tego badania analizy składu ciała, możemy mieć jednak niemal 100-procentową pewność, że chodziło tu tylko o przyrost czystej masy mięśniowej. Gdyby było inaczej i myszy po prostu by przytyły, nie osiągnęłyby tak znakomitych rezultatów w testach wysiłkowych. Ponadto w grupach mniszkowych, w odniesieniu do grupy placebo, spadł wyraźnie poziom triglicerydów krwi (w grupie najwyższej dawki o ok. 37%), co wskazywało na ogólną redukcję tłuszczu u wspomaganych mniszkiem gryzoni.
Właściwości redukcyjne względem tkanki tłuszczowej znakomicie obrazuje nam badanie przeprowadzone na izolowanych komórkach tłuszczowych (Garcia-Carrasco, 2015), w którym dodatek sproszkowanego korzenia mniszka lekarskiego do podłoża hodowlanego obniżył o 23% stężenie tłuszczu w dojrzałych komórkach tłuszczowych oraz zmniejszył o 18% żywotność tych komórek, w porównaniu z kulturami komórek kontrolnych.
Niedawno przeprowadzono również badanie z wykorzystaniem ekstraktu z mniszka na izolowanych, macierzystych komórkach mięśniowych, czyli komórkach satelitarnych (Liu, 2018). Przypomnijmy, że w przypadku przeciążenia mięśni komórki te rozmnażają się, a następnie albo przekształcają się we włókna mięśniowe, albo przekazują włóknom mięśniowym nowe jądra i mitochondria, regenerując mięśnie po wysiłku i przyczyniając się do ich hipertrofii. Regeneracja i hipertrofia mięśni związane z aktywnością komórek satelitarnych nazywane są przez naukę procesem miogenezy. W badaniu tym ustalono, że komórki satelitarne, traktowane ekstraktem z mniszka, rozmnażają się prawie 2-krotnie szybciej w porównaniu z komórkami z hodowli kontrolnej. Przy czym również 2-krotnie większa była tutaj produkcja białka miogeniny – czynnika stymulującego wspomniany wyżej proces miogenezy.
Tak więc te nowoodkryte w nowych badaniach właściwości mniszka lekarskiego każą nie tylko upatrywać w nim środka wspomagającego czynności wątroby, ale również suplementu ułatwiającego osobom aktywnym pracę nad pozbawioną tłuszczu i epatującą umięśnieniem, sportową sylwetką.
