Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: gmniszek lekarski, taraksasterol, kwas ursolowy, testosteron, sterydy anaboliczne, masa mięśniowa, redukcja tłuszczu, regeneracja mięśni.
Na pewnym poziomie zaawansowania w treningach sportowych szczególnego znaczenia nabiera tempo regeneracji mięśni. Powodowani silną motywacją potrafimy zmobilizować się do niezwykle intensywnych treningów, gdy jednak mięśnie nie nadążają z regeneracją, wszystko to przysłowiowa „para w gwizdek”. Zbyt częste powtarzanie podobnych treningów, niedostosowane do tempa regeneracji, zamiast prowadzić do progresji formy, sprowadza jej stagnację, z uwagi na przetrenowanie. Badania natomiast udowodniły, że ziołem znakomicie przyspieszjącym regenerację mięśni jest mniszek lekarski (Taraxacum officinalis).
Prawie jak sterydy
Steroidy, zwane powszechnie sterydami, to związki chemiczne o charakterystycznej strukturze (cztery pierścienie węglowe) i doniosłym znaczeniu dla królestwa zwierząt i roślin. Wiele z nich, jak doskonale wiemy, pełni funkcję hormonów anabolicznych, zatrzymujących białko w ludzkim organizmie, a tym samym – rozwijających masę naszych mięśni; chodzi tu głównie o męskie i żeńskie hormony płciowe – androgeny i estrogeny, ze swoimi sztandarowymi przedstawicielami – testosteronem i estradiolem. To właśnie molekuła testosteronu dała podstawę do syntezy grupy medykamentów nazywanych popularnie sterydami anabolicznymi a leczących problemy zdrowotne, przebiegające z deficytem masy mięśniowej, wykorzystywanych również przez sportowców w nielegalnym dopingu sportowym.
Natomiast najaktywniejszy składnik legalnego mniszka lekarskiego, który nawet zawdzięcza nazwę tej roślinie – taraksasterol – należy do grupy triterpenoidów, nazywanych wymiennie pseudosteroidami, łudząco podobnych do omówionych powyżej steroidów, a różniących się od nich jedynie dodatkiem jednego pierścienia węglowego. W związku z tym podobieństwem, naukowcy od dawna podejrzewali, że niektóre pseudosteroidy mogą wykazywać aktywność anaboliczną, podobnie jak niektóre steroidy. W kolejnych badaniach niezbicie potwierdzono te domniemania w odniesieniu do dwóch pseudosteroidów – kwasu ursolowego (Kunkel, 2011, 2012; Ogasawara, 2013; Bang, 2014; Ebert, 2015; Jeong, 2015) i kwasu maslinowego (Peragon, 1998; Fernandez-Navarro, 2006, 2008; Wen, 2005, 2006; Hidalgo, 2006) – i to zarówno w eksperymentach na zwierzętach, jak też w badaniach z udziałem trenujących siłowo atletów. W tej sytuacji należałoby więc podejrzewać, że podobnie zachowa się również taraksasterol, podobny strukturalnie do kwasu ursolowego.
Regeneracja
Z użyciem ekstraktu z mniszka wykonano np. badanie sprawdzające jego przydatność w przyspieszaniu regeneracji powysiłkowej (Lee, 2012). Naukowcy męczyli tutaj myszy w dosyć szczególny sposób… Serwowali im forsujący testy pływacki aż do momentu, w którym gryzonie traciły zdolności ruchowe. Następnie albo podawali im doustnie przez kolejne 10 dni wodę destylowaną jako placebo, albo ekstrakt z mniszka lekarskiego w dawce odpowiadającej 100 lub 1000 mg po przeliczeniu na ludzi, a w okresie owych 10 dni suplementacji powtarzali forsowny test pływacki jeszcze dwukrotnie. Dzięki temu zaobserwowali, że okres bezruchu myszy po ciężkim wysiłku fizycznym skrócił się o ok. 18% w grupie 100 mg i o ok. 32% w grupie 1000 mg mniszka, w porównaniu z grupą placebo. Badanie dowiodło więc ponad wszelką wątpliwość, że ekstrakty z mniszka wyraźnie przyspieszają regenerację powysiłkową.
Ale kolejna obserwacja była tu równie wymowna… Jak bowiem się okazało, ekstrakt z mniszka, w porównaniu z placebo, obniżał we krwi gryzoni o ok. 28% poziom markera rozpadu białek i również o ok. 28% poziom markera rozpadu włókien mięśniowych. A to świadczyło z kolei o wybitnie antykatabolicznych właściwościach mniszka lekarskiego, która to aktywność jest przecież również charakterystycznym kierunkiem działania sterydów anabolicznych.
Nie tylko regeneracja
W innym badaniu (Jinchun, 2011) naukowcy podzielili myszy na 4 grupy, albo podając im przez 6 tygodni destylowaną wodę jako placebo, albo ekstrakt z mniszka lekarskiego w dawkach odpowiadających 100, 300 lub 1000 mg po przeliczeniu na ludzi. W tym przypadku, wykonany w ostatnim dniu eksperymentu test pływacki udowodnił, że gryzonie ze wszystkich grup mniszkowych, w porównaniu z grupą placebo, pływały znacznie dłużej do wyczerpania, zaś najlepszy rezultat osiągnęła tutaj grupa najwyższej dawki ekstraktu, wydłużając czas kontynuowania wysiłku o 80%. To dosyć niebywały rezultat, który pokazuje, że wspomagając się z użyciem mniszka lekarskiego, możemy pracować niemal drugie tyle, wciąż z taką samą wydajnością.
Podobnie, jak w poprzednim badaniu, jeszcze ciekawsza okazała kolejna obserwacja… Otóż, okazało się, że spożywanie ekstraktu z mniszka doprowadziło do przyrostu wagi ciała gryzoni. Przy czym średnia i najwyższa dawka działały tutaj podobnie, zwiększając wagę ciała, w porównaniu z placebo, odpowiednio, o ok. 10 i 11%. Wprawdzie autorzy nie przeprowadzili przy okazji tego badania analizy składu ciała, możemy mieć jednak niemal 100-procentową pewność, że chodziło tu tylko o przyrost czystej masy mięśniowej, czyli anaboliczną aktywność ekstraktu z mniszka. Gdyby było inaczej i myszy po prostu by przytyły, nie osiągnęłyby tak znakomitych rezultatów w testach wysiłkowych. To po pierwsze! A po drugie – w grupach mniszkowych, w odniesieniu do grupy placebo, spadł wyraźnie poziom triglicerydów krwi (w grupie najwyższej dawki o ok. 37%), co wskazywało na znacznie niższe zasoby tłuszczu ogólnoustrojowego, zgromadzone w organizmach wspomaganych mniszkiem gryzoni.
O tym, że redukcja tłuszczu nie była tutaj efektem czystego przypadku, przekonuje nas badanie przeprowadzone na izolowanych komórkach tłuszczowych (Garcia-Carrasco, 2015), które pokazało, że dodatek sproszkowanego korzenia mniszka lekarskiego do podłoża hodowlanego obniża o 23% stężenie tłuszczu w dojrzałych komórkach tłuszczowych oraz zmniejsza o 18% żywotność tych komórek, w porównaniu z kulturami komórek kontrolnych.
Przedstawione wyżej wyniki badań wydają się wskazywać na przetwory z mniszka lekarskiego jako na wysoce przydatne suplementy wspomagania wysiłku sportowego, szczególnie w sytuacjach, w których zależy nam na szybkiej regeneracji mięśni, redukcji tkanki tłuszczowej oraz znacznym przyroście funkcjonalnej masy mięśniowej.
