Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: NAD+, witamina PP, kwas nikotynowy, nikotynamid, metylonikotynamid, mononukleotyd nikotynamidu, dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby.
Zdobywający coraz większą popularność NAD+ jest koenzymem niezbędnym w pierwszej kolejności w procesie pozyskiwania energii metabolicznej z cukrów i kwasów tłuszczowych. Jakiekolwiek wahania jego stężeń komórkowych najszybciej ujawniają więc swoje skutki w tkankach i organach przetwarzających najwięcej cukrów i tłuszczów, takich jak mięśnie i wątroba.
Niedobór NAD+ jest bardzo szkodliwy dla wątroby, gdyż ta nie może wtedy przetwarzać w należytym tempie cukrów i tłuszczów. Ich nadmiar gromadzony w jej tkance prowadzi do rozwoju tzw. niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, opatrzonej symbolem – NAFLD – pochodzącym od anglojęzycznego skrótu jej nazwy. Choroba ta przebiega zazwyczaj bezobjawowo i początkowo wygląda bardzo niewinnie. Problemy zaczynają się dopiero po pewnym czasie, kiedy to NAFLD przekształca się w NASH – niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Wtedy to bowiem zjawiska towarzyszące procesom zapalnym prowadzą do włóknienia, którego konsekwencją jest marskość, a bywa rak wątroby.
Z uwagi na szczególną rolę pełnioną przez NAD+ w procesach energetycznych, naukowcy wyrażają opinię, że to właśnie niedobór tego koenzymu jest główną przyczyną pojawienia się NAFLD oraz jego przejścia w NASH. Opinia ta ma silne umocowania w wynikach badań naukowych, w których dowiedziono, że wzrost poziomu NAD+ w komórkach wątrobowych zapobiega stłuszczeniu wątroby oraz odwraca ten proces (Ganji, 2014; Gariani, 2016).
NAD+ powstaje w naszym organizmie z witaminy PP, dlatego też witamina ta jest nam do życia absolutnie niezbędna. Nazwa tej witaminy obejmuje dwie substancje aktywne biologicznie – nikotynamid, który jest bezpośrednim prekursorem NAD+, oraz kwas nikotynowy, który zostaje przekształcony przez organizm do nikotynamidu. Na pierwszy rzut oka wydaje się więc oczywiste, że aby zwiększyć wątrobowe zasoby NAD+ i zapobiec stłuszczeniu wątroby, najlepiej przyjmować wysokie dawki witaminy PP. W tym jednak punkcie wyłaniająca się z badań rzeczywistość zaskoczyła i rozczarowała naukowców… Otóż okazało się, że wysokie dawki witaminy PP mogą wywoływać u ludzi zapalenie i zwłóknienie wątroby, przy czym stosowany w wysokich dawkach nikotynamid wykazuje hepatotoksyczność i potęguje akumulację tłuszczów w wątrobie (Winter, 1973; Rader, 1992; McKenney, 1994 i 2004; Stone, 2014). Dlatego też w niedawno wykonanym badaniu podjęto próbę wyjaśnienia tego paradoksu (Komatsu, 2018)…
Jak ustalił zespół japońskich naukowców, nikotynamid przekształcany jest w wątrobie w dwie pochodne – mononukleotyd nikotynamidu i metylonikotynamid. Pierwszy związek jest bezpośrednim prekursorem NAD+, zaś drugi – molekułą o szerokich właściwościach zdrowotnych, m.in. chroniącą organizm przed miażdżycą, zakrzepicą i uszkodzeniami drobnych naczyń krwionośnych. Problem polega na tym, że kiedy w wątrobie pojawi się bardzo dużo nikotynamidu, wzrasta aktywność enzymu przekształcającego go w metylonikotynamid. W konsekwencji powstaje bardzo mało mononukleotydu nikotynamidu i ostatecznie obniża się drastycznie komórkowe stężenie NAD+.
W jaki sposób możemy ominąć ten problem, by chronić przed stłuszczeniem naszą wątrobę? Najlepiej stosować formy nikotynamidu z wyższych szczebli szlaku, leżących ponad pierwszym etapem produkcji NAD+. Takie formy nie mogą być bowiem przekształcane w metylonikotynamid, w związku z czym nie mogą też aktywować nadmiernie enzymu katalizującego jego produkcję. Ponieważ aktywność tego enzymu w ogóle ich nie dotyka, dlatego mogą swobodnie podnosić w komórkach wątrobowych stężenie koenzymu NAD+. Rynek suplementów diety oferuje nam dwie takie molekuły: mnonukleotyd nikotynamidu i dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy, gdzie drugi jest już gotową cząsteczką koenzymu NAD+.
