Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: łagodny rozrost gruczołu krokowego, BPH, testosteron, DHT, stan zapalny, stres oksydacyjny, palmitoiloetanoloamid, resweratrol, bajkaleina.
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH) jest najczęstszą przyczyną objawów chorobowych dolnych dróg moczowych u mężczyzn. Łagodny rozrost gruczołu krokowego jest chorobą przewlekłą, dotykającą głównie starzejących się panów. Częstotliwość występowania BPH wzrasta wraz z wiekiem. Częstotliwość występowania BPH szacowana jest na 20% u mężczyzn w grupie wiekowej 40-60 lat i 90% u panów powyżej 80-ego roku życia. BPH jest powodowany głównie przez przerost mięśni gładkich i rozrost komórek nabłonkowych, zlokalizowanych w gruczole krokowym, nazywanym wymiennie sterczem lub prostą. Przyrost masy gruczołu krokowego prowadzi do objawów w obrębie dolnych dróg moczowych, które obejmują przerywane oddawanie moczu, częste oddawanie moczu, wysiłek przy oddawaniu moczu, parcie na pęcherz, słaby strumień moczu, niepełne opróżnianie pęcherza i nokturię, czyli nocne wizyty w toalecie.
Chociaż etiologia BPH nie jest dostatecznie poznana, wiadomo, że testosteron i dihydrotestosteron (DHT) są głównymi męskimi, steroidowymi hormonami płciowymi (androgenami), związanymi z rozwojem tego schorzenia. Testosteron, który jest wytwarzany w jądrach, sam z siebie działa ochronnie na prostatę, wykorzystując w swojej protekcyjnej aktywności jony cynku oraz specyficzny receptor oznaczony symbolem ZIP9. Niestety, w prostacie testosteron ulega jednocześnie przekształceniu w DHT poprzez działanie 5α-reduktazy (5AR), enzymu zaangażowanego w metabolizm steroidów. DHT jest 5 razy silniejszym androgenem od testosteronu, a więc też induktorem rozwoju BHP. Podczas gdy stężenie testosteronu w surowicy zmniejsza się z wiekiem, aktywność 5AR i receptora androgenowego (AR) ulegają wzrostowi. Zwykle uważa się, że jest to sposób organizmu na utrzymanie równowagi androgenowej; mniej androgenów, ale za to bardziej aktywne.
Co więcej, przewlekłe zapalenie i stres oksydacyjny, które permanentnie towarzyszą BPH, przyczyniają się do zakłócenia równowagi między rozmnażaniem a eliminacją komórek tkanek prostaty, co sprzyja dalszemu rozrostowi gruczołu krokowego.
Palmitoiloetanoloamid (PEA), czyli naturalna cząsteczka sygnalizacyjna naszego organizmu, będąca amidem kwasu palmitynowego, charakteryzuje się dobrze udokumentowaną aktywnością przeciwzapalną. Niemniej PEA nie posiada zdolności hamowania produkcji wolnych rodników tlenowych. Natomiast silną aktywnością antyoksydacyjną odznacza się resweratrol. Dlatego też połączenie PEA z resweratrolem mogłoby mieć teoretycznie potencjalnie korzystny wpływ na stres oksydacyjny wywołany procesami zapalnymi, sprzyjający rozwojowi rozrostu gruczołu krokowego. Aby potwierdzić tę hipotezę, przeprowadzono niedawno doświadczenie (Cordaro, 2017), w którym zbadano skuteczność terapeutyczną kompleksu złożonego PEA i resweratrolu w modelu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, indukowanego testosteronem.
W badaniu tym BPH był prowokowany u szczurów poprzez codzienne podawanie przez 14 dni propionianu testosteronu w dawce 3 mg/kg masy ciała zwierząt. Protokół ten doprowadził do zmian w morfologii prostaty i zwiększenia poziomu ekspresji prostaglandyny E2 (cząsteczka prozapalna) i dihydrotestosteronu (DHT) oraz ekspresji 5α-reduktazy 1 i 5α-reduktazy 2, czyli enzymów przekształcających testosteron w DHT. Ponadto testosteron wywoływał wyraźny stan zapalny, skutkujący m.in. rozregulowaniem szlaku apoptozy, odpowiadającego za eliminację nadmiaru komórek tkanek prostaty.
Jak wnioskowali w podsumowaniu autorzy badania, uzyskane przez nich wyniki pokazują, że kompleks PEA/resweratrol, podawany przy BPH, redukuje masę prostaty i obniża w jej tkankach produkcję DHT. Przy czym efekty te są skorelowane z przeciwzapalnymi i pro-apoptotycznymi właściwościami względem prostaty kompleksu PEA/resweratrol. Ostatecznie więc wyniki te, zdaniem autorów badania, potwierdzają pogląd, że kompleks PEA/resweratrol powinien być dalej badany jako pewny kandydat na środek terapeutyczny w leczeniu BPH.
Mając to na uwadze wpływ stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego na rozwój BPH, autorzy najnowszego, wykonanego w tym temacie badania (D’Amico, 2021), przetestowali wpływ kompleksu PEA i flawonoidu bajkaleiny, w ustalonym stosunku 10:1, w doświadczalnym modelu BPH. Bajkaleina to główny aktywny biologicznie składnik tarczycy bajkalskiej, który wykazuje potencjalną skuteczność terapeutyczną w chorobach ogólnoustrojowych, głównie właśnie dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwrodnikowym.
Tak samo, jak w poprzednim, również i w tym badaniu indukowano BPH u szczurów przez codzienne podawanie propionianu testosteronu (3 mg/kg) przez 14 dni. Zwierzętom podawano również doustnie przez 14 dni bajkaleinę (1 mg/kg) i PEA (9 mg/kg). Protokół z użyciem testosteronu doprowadził, jak zwykle, do zmian w morfologii prostaty i podwyższenia poziomu oraz ekspresji receptora androgenowego i enzymu 5α-reduktazy w tkankach prostaty. Ponadto zastrzyki z testosteronu, podobnie jak w poprzednim badaniu, wywołały znaczny wzrost poziomów markerów stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego.
Zdaniem autorów badania uzyskane przez nich wyniki pokazują, że kompleks PEA/bajkaleina jest w stanie zmniejszyć przy BPH masę prostaty i produkcję DHT, a także modulować szlaki apoptotyczne i zapalne oraz redukować stres oksydacyjny. Efekty te są najprawdopodobniej związane, jak postulowali autorzy, z synergią zachodzącą pomiędzy przeciwzapalnymi właściwościami PEA i antyoksydacyjną aktywnością bajkaleiny. Wyniki te potwierdzają zdaniem autorów pogląd, że kompleks PEA/bajkaleina powinien być dalej badany jako pewny kandydat na środek terapeutyczny, skuteczny przy BPH.
