Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: pektyny, zmodyfikowana pektyna cytrusowa, reszty galaktozylu, galektyna-3, prostata, PSA, łagodny przerost gruczołu krokowego, BPH, rak stercza.
Pektyny to mieszaniny węglowodanów (cukrów), występujące w ścianach komórkowych wielu roślin użytkowych. Pod względem chemicznym są polisacharydami i oligosacharydami o zmiennym składzie, chociaż najczęściej składają się z połączonych ze sobą cząsteczek kwasu D-galakturonowego, w znacznej części zestryfikowanych grupami metylowymi. Wspólną cechą pektyn jest zdolność do tworzenia żeli w kwaśnym środowisku, z uwagi na którą to aktywność są one wykorzystywane w przemyśle spożywczym jako środki zagęszczające. Z uwagi na naturalne występowanie w owocach konsumpcyjnych, to właśnie głównie pektyny odpowiedzialne są za zestalanie się dżemów i powideł.
Najbardziej obfitym źródłem pektyn są skórki owoców cytrusowych, w których stężenie tych węglowodanów osiąga wartość 30%. Pod względem odżywczym pektyny są dla ludzi ciałami balastowymi; stanowią jedną z frakcji rozpuszczalnego błonnika pokarmowego. I wprawdzie wiele mikroorganizmów obecnych w naszym przewodzie pokarmowym jest w stanie rozkładać pektyny, ostatecznie jednak cząsteczki tworzących je węglowodanów są słabo dostępne dla naszego organizmu. Ta sytuacja ulega zmianie, gdy pektyna cytrusowa przechodzi specjalny proces produkcyjny, w którym stosuje się modyfikacje kwasowości i temperatury, co sprawia, że jej cząsteczki stają się krótsze i mniej złożone. Wynikiem takiego procesu jest zmodyfikowana pektyna cytrusowa, której cząsteczki zachowują masę od 10 do 20 tys. daltonów. Tak małe cząsteczki łatwo rozpuszczają się w wodzie, zwiększając zdolność organizmu do wchłaniania i wykorzystywania składników pektyny.
Uważa się, że ważne składniki zmodyfikowanej pektyny cytrusowej to substancje zwane resztami galaktozylu. Reszty galaktozylu mogą utrudniać aktywację galektyny-3, białka powstającego na powierzchni wielu rodzajów komórek pod wpływem czynników zapalnych. Galektyny są białkami wiążącymi węglowodany, uczestniczącymi we wzroście, przeżyciu i rozprzestrzenianiu się raka (przerzuty); są obecne w nienormalnie wysokich stężeniach, w wielu typach nowotworów. Gdy reszty galaktozylu zakłócają wiązanie galektyny, zakłócają komunikację między komórkami nowotworowymi, a tym samym hamują tworzenie i rozprzestrzenianie się raka. Proces wytwarzania zmodyfikowanej pektyny cytrusowej zwiększa ilość reszt galaktozylu dostępnych do wiązania i dezaktywacji galektyny-3.
W stosunkowo niedawnym badaniu, opublikowanym w Integrative Cancer Studies, naukowcy z Columbia University Medical Center przeanalizowali i przetestowali dwie formy zmodyfikowanej pektyny cytrusowej – 1,0% PectaSol i 1,0% PectaSol-C – w celu określenia ich wpływu na raka prostaty, w warunkach laboratoryjnych. Badacze wykorzystali w swoich analizach zarówno linie komórkowe ludzkiego raka prostaty zależne od androgenów, jak i niezależne od androgenów, dwie podobne linie komórkowe raka gruczołu krokowego myszy oraz linię komórkową ludzkiego, nienowotworowego łagodnego rozrostu prostaty (BPH).
Testy wykazały, że zarówno PectaSol, jak i PectaSol-C, działają podobnie zarówno na linie komórkowe ludzkiego raka gruczołu krokowego, jak i na komórki BPH, podczas gdy PectaSol-C działa nieco lepiej niż PectaSol przeciwko liniom komórkowym mysiego raka gruczołu krokowego. Autorzy badania doszli do wniosku, że zarówno PectaSol, jak i PectaSol-C, hamują proliferację komórek i apoptozę w ludzkich i mysich liniach komórkowych raka gruczołu krokowego, a PectaSol-C powinien być typowany, jako teoretycznie skuteczniejszy, do dodatkowej oceny jako środek prewencyjny i leczniczy w przypadku schorzeń prostaty, w badaniach na zwierzętach i ludziach. (Yan, 2010).
Na międzynarodowej konferencji poświęconej diecie i profilaktyce raka, która odbyła się w Finlandii w 1999 r., dr Stephen Strum (onkolog specjalizujący się w raku prostaty) i jego zespół ogłosili, że pięciu z siedmiu mężczyzn, którzy mieli zaawansowanego raka prostaty i którzy nie zareagowali na konwencjonalną terapię, doświadczyli pozytywnej odpowiedzi po przyjmowaniu zmodyfikowanej pektyny cytrusowej, codziennie przez trzy miesiące lub dłużej. Ta pozytywna reakcja polegała na wydłużeniu czasu podwajania się stężenia PSA – znanego markera schorzeń prostaty. Przy czym u jednego z tych pięciu mężczyzn w ogóle nie doszło do wzrostu poziomu PSA. (Strum, 1999).
W kolejnych eksperymentach, w których uczestniczyli także dr Strum, naukowcy przeprowadzili badanie pilotażowe fazy II i ocenili skuteczność i tolerancję zmodyfikowanej pektyny cytrusowej (Pecta-Sol) u 13 mężczyzn, u których wystąpiło niepowodzenie w leczeniu raka gruczołu krokowego i obniżeniu antygenu specyficznego dla prostaty (PSA). Dziesięciu mężczyzn oceniono pod kątem skuteczności terapii, a 13 pod kątem tolerancji stosowanego terapeutyka. Po przyjmowaniu zmodyfikowanej pektyny cytrusowej przez 12 miesięcy, czas podwojenia się PSA wzrósł znacząco u 7 z 10 mężczyzn, w porównaniu z okresem sprzed przyjmowania suplementu. I chociaż w badaniu tym brakowało grupy kontrolnej, to jednak jego wyniki sugerują wyraźnie, że zmodyfikowana pektyna cytrusowa może wydłużać czas podwajania się poziomu PSA u mężczyzn z nawracającym rakiem gruczołu krokowego (Guess, 2003).
We wcześniejszym badaniu na szczurach naukowcy zbadali zdolność zmodyfikowanej pektyny cytrusowej do hamowania wiązania komórek raka prostaty szczura z komórkami jego śródbłonka. Szczurom wstrzyknięto komórki raka gruczołu krokowego, a następnie podzielono na grupy, które otrzymywały w sposób ciągły 0,0%, 0,01%, 0,1% lub 1,0% zmodyfikowanej pektyny cytrusowej w wodzie pitnej, od dnia 4 do 30 od iniekcji, w którym badacze liczyli liczbę kolonii przerzutów guza do płuc.
Do 30 dnia, w porównaniu ze szczurami w grupach 0,0% i 0,01%, połowa z 14 szczurów w grupie 0,1% i ponad połowa (9) z 16 w grupie 1,0% wykazały znacznie mniejsze ogniska nowotworu prostaty, który rozprzestrzenił się na płuca, czyli miały znacznie mniejszą liczbę przerzutów do płuc. Płuca szczurów traktowanych 1,0% zmodyfikowanej pektyny cytrusowej miały znacznie mniej kolonii przerzutów do płuc, aniżeli płuca szczurów w grupach kontrolnych. Jednocześnie w fazie badań laboratoryjnych, zmodyfikowana pektyna cytrusowa hamowała wiązanie komórek raka prostaty do komórek śródbłonka. (Pienta, 1995).
Natomiast w najaktualniejszym eksperymencie z serii badań nad leczniczymi właściwościami zmodyfikowanych pektyn cytrusowych w raku prostaty wykazano, że pektyny te uwrażliwiają komórki raka prostaty na promieniowanie jonizujące podczas radioterapii, poprzez zmniejszanie aktywności galektyny-3, modulowanie szlaków naprawy DNA i zwiększanie produkcji reaktywnych form tlenu. Po raz pierwszy ustalono w badaniu tym korelację między modyfikowaną pektyną cytrusową, radioterapią i galektyną-3 w leczeniu raka prostaty. Ponadto, jak zaobserwowano, pektyna zmniejszyła właściwości przerzutowe komórek raka prostaty. Odkrycia te dostarczyły dowodów na skuteczność modyfikowanej pektyny cytrusowej jako środka zwiększającego wrażliwość nowotworu na promieniowanie jonizujące i potęgującego jego cytotoksyczności względem sterczowych komórek rakowych oraz przełamującego oporności nowotworu na promieniowanie, pozwalającego na zmniejszenie klinicznej dawki promieni jonizujących (Conti, 2018).
W opinii specjalistów wyniki przeprowadzonych dotychczas badań sugerują, że zmodyfikowana pektyna cytrusowa jest pomocna w zmniejszaniu wzrostu i rozprzestrzeniania się raka prostaty oraz hamowaniu rozwoju łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Dlatego też, również w opinii specjalistów, potrzebne są duże, randomizowane i kontrolowane badania kliniczne, które pozwoliłyby zweryfikować i potwierdzić uzyskane dotąd wyniki.
