Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: grzyby, polisacharydy, choroby neurodegeneracyjne
W dzisiejszych czasach prognozowana długość życia człowieka gwałtownie wzrosła, głównie dzięki promocji zdrowego stylu życia oraz poprawie warunków sanitarnych i opieki medycznej. Dłuższa średnia życia generuje jednak problem wzrostu odsetka przypadków chorób neurodegeneracyjnych, których czynnikami sprawczymi są związane z wiekiem zburzenia autoimmunologiczne i przewlekłe stany zapalne. Osoby z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne, choroba Huntingtona, otępienie z ciałami Lewy’ego czy otępienie czołowo-skroniowe, borykają się z różnorodnymi patofizjologicznymi objawami chorobowymi. Otóż niektóre choroby neurodegeneracyjne mogą powodować zaburzenia pamięci, funkcji poznawczych i mowy, podczas gdy inne mogą osłabiać zdolność poruszania się i oddychania. Ogólnie choroby neurodegeneracyjne charakteryzują się dużymi różnicami międzyosobniczymi, złożoną etiologią i wielce zróżnicowanym obrazem klinicznymi.
Jednak podstawową cechą wszystkich chorób neurodegeneracyjnych jest postępująca wraz z rozwojem choroby utrata neuronów ośrodkowego układu nerwowego. W wielu badaniach donoszono, że u podstaw procesu patogenezy chorób neurodegeneracyjnych leżą różne mechanizmy patofizjologiczne, w tym zapalenie nerwów, stres oksydacyjny, dysfunkcja autofagii (oczyszczania komórkowego), apoptoza (programowana śmierć komórkowa) i toksyczność aminokwasów pobudzających. Zatem kluczem w procesie terapeutycznym chorób neurodegeneracyjnych byłaby skuteczna ochrona neuronów.
Niestety leki stosowane obecnie w terapii chorób neurodegeneracyjnych koncentrują się głównie na łagodzeniu pojawiających się aktualnie objawów, a przy tym charakteryzują się jednocześnie szerokim spektrum niepożądanych efektów działania. A ponieważ skuteczny lek na te wyniszczające choroby w tej chwili nie istnieje, dlatego zdaniem specjalistów koniecznością staje się w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych poszukiwanie alternatywnych, naturalnych środków terapeutycznych o mniejszej tendencji do generowania niepożądanych efektów działania.
Polisacharydy, które są głównymi składnikami aktywnymi biologicznie grzybów, to naturalne biopolimery, wytwarzane przez wszystkie żywe organizmy. Różnorodność ich składu i struktury powoduje, że wykazują szeroką i zróżnicowaną aktywność biologiczną. Badania wykazały, że polisacharydy biorą udział w kluczowych czynnościach życiowych organizmów, takich jak identyfikacja, różnicowanie i wzrost komórek, przebieg procesów metabolicznych, rozwój embrionalny czy odpowiedź immunologiczna. W związku z tym pozostają w gorącym obszarze badań naukowych z zakresu farmakologii i chemii żywności.
Polisacharydy grzybowe wykazują zróżnicowaną aktywności biologiczną, ukierunkowaną na wiele celów terapeutycznych, a przy tym charakteryzują się bardzo niską (praktycznie zerową) toksycznością i bardzo wysokim bezpieczeństwem stosowania oraz stosunkowo niskimi kosztami pozyskiwania, w związku z czym skupiają na sobie uwagę wielu badaczy. A ponieważ się okazało, że ekstrahowane z grzybów polisacharydy wykazują ogromny potencjał w hamowaniu rozwoju różnych chorób neurodegeneracyjnych, dlatego terapeutyczna efektywność polisacharydów grzybowych w tego typu schorzeniach znalazła się w kluczowym obszarze badań z zakresu neurodegeneracji.
Właśnie w kontekście nakreślonych powyżej problemów ukazała się stosunkowo niedawno publikacja naukowa (Jiang, 2022), której autorzy podsumowali mechanizmy lezące u podstaw rozwoju chorób neurodegeneracyjnych i neuroprotekcyjne kierunki działania polisacharydów grzybowych oraz omówili potencjał polisacharydów grzybowych jako nowych strategii terapeutycznych w leczeniu tego typu schorzeń. W swojej pracy udowodnili, że liczne polisacharydy grzybowe wykazują aktywność neuroprotekcyjną w różnych modelach neurodegeneracji, zarówno w badaniach in vitro, jak też in vivo. Dlatego uznali, że dalsze poszukiwania i badania związków polisacharydowych grzybów, skutecznych w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, może stanowić obiecującą alternatywę dla konwencjonalnych terapii tego typu problemów zdrowotnych. Przegląd ten podsumował obecną wiedzę na temat polisacharydów grzybowych o działaniu neuroprotekcyjnym i wskazał główne ich cele w mechanizmach molekularnych, leżących u podstaw skutecznego leczenia chorób neurodegeneracyjnych.
Jak zasugerowali na zakończenie autorzy, dokonane przez nich odkrycia mogłyby dostarczyć opcji zastosowań terapeutycznych polisacharydów grzybowych jako obiecujących środków neuroprotekcyjnych. Wyrazili również nadzieję, że ich podsumowanie będzie stanowiło podstawę do szerokiego wykorzystania polisacharydów grzybowych jako nutraceutyków (leków pochodzenia żywieniowego) skierowanych przeciwko chorobom neurodegeneracyjnym.
