Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: PQQ, pirolochinolinochinon, funkcje poznawcze, procesy uczenia się i zapamiętywania
Tzw. funkcje poznawcze mózgu, zaliczane do funkcji wyższego rzędu, obejmują różnorodne procesy myślowe, takie jak m.in. percepcja, uwaga, pamięć, podejmowanie decyzji oraz rozumienie pisma i mowy. Sztuką jest jednak poprawa i utrzymanie funkcji poznawczych, albowiem te pogarszają się wraz z wiekiem lub na skutek nadpobudliwości psychoruchowej czy też przeciążenia nauką i pracą umysłową u młodych ludzi.
W tej chwili już wiadomo, że zdolnością poprawy funkcji poznawczych charakteryzują się różne produkty spożywcze i zawarte w nich, aktywne biologicznie składniki pokarmowe, i że jednym z takich składników jest PQQ.
PQQ, czyli pirolochinolinochinon (znany również jako methoxatin), to mikroskładnik pokarmowy o charakterze witaminy, zbliżony budową i aktywnością do ubichinonu (koenzymu Q10) i menachinonu (witaminy K). Najbogatszym jego źródłem jest mleko w proszku, a stosunkowo bogatym fermentowana soja natto – tradycyjna potrawa Japończyków, niemal zupełnie nieznana naszej kulturze kulinarnej. Ale pewnych ilości PQQ dostarczamy jednak do organizmu, spożywając tofu, mięso, natkę pietruszki, zieloną paprykę, szpinak, marchew, kiwi i papaję oraz pijąc mleko i zieloną herbatę.
Aby ocenić znaczenie pirolochinolinochinonu jako niezbędnego składnika pokarmowego dla ssaków, wykonano kilka badań na gryzoniach (szczurach i myszach), które utrzymywano na diecie pozbawionej PQQ; u zwierząt zaobserwowano opóźnienie wzrostu, zburzenia funkcji rozrodczych, perturbacje immunologiczne, deformacje szkieletu, tętniaki aorty oraz zmiany skórne (Killgore, 1989; Stites, 2000; Bauerly, 2006). Wyniki te ewidentnie wskazują, że PQQ jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i utrzymania odpowiedniego stanu zdrowia. Obecnie trwa polemika pomiędzy naukowcami, zastanawiającymi się, czy PQQ powinien zostać zaliczony do grona witamin…?
Do tej pory wykazano w wielu testach bezpieczeństwo PQQ i jego liczne funkcje prozdrowotne, w tym stymulację biogenezy mitochondriów, promocję długowieczności, aktywność antyoksydacyjną oraz wpływ na poprawę stanu skóry. Badania dowiodły jednocześnie, że PQQ wykazuje silną aktywność neuroprotekcyjną, czyli ochroną względem układu nerwowego, i że jego obecność w diecie sprzyja procesom uczenia się i zapamiętywania, hamując jednocześnie utratę pamięci powodowaną stresem oksydacyjnym. Jak wynika z tego typu badań, u zdrowych osób dorosłych PQQ poprawia uwagę, identyfikację i przetwarzanie informacji, pamięć językową, pamięć bezpośrednią, pamięć roboczą i jakość snu, a także zmniejsza poziom stresu i przeciwdziała zmęczeniu. Jednak większość wykonanych dotąd w tym zakresie badań obejmowała osoby starsze, a tylko w nielicznych oceniano wpływ PQQ na funkcje poznawcze w szerszym zakresie grup wiekowych.
Dlatego też w najnowszym, podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym, kontrolowanym placebo (Tamakoshi, 2023), autorzy przebadali wpływ PQQ na funkcje poznawcze dorosłych osób w zakresie wieku od 20 do 65 lat. PQQ podawano tutaj uczestnikom w dawce 20 mg dziennie przez okres 12-tu tygodni.
Po 12-tu tygodniach wszyscy uczestnicy wykazali poprawę pamięci złożonej i pamięci werbalnej. Jednak po przeprowadzeniu dalszej analizy ze stratyfikacją wiekową okazało się, że u młodszych dorosłych (w wieku 20–40 lat) PQQ poprawił funkcje poznawcze, a szczególnie elastyczność poznawczą, szybkość przetwarzania danych i szybkość wykonywania zadań, już po 8 tygodniach suplementacji. Stwierdzono, że suplementacja PQQ skuteczniej wspomaga funkcje poznawcze młodszych osób, również przy zastosowaniu innych metod analitycznych. Natomiast osoby starsze (w wieku 41–65 lat) wykazują zdecydowaną poprawę pamięci złożonej i werbalnej dopiero po 12 tygodniach suplementacji.
Podsumowując uzyskane wyniki, autorzy badania stwierdzili, że PQQ to składnik żywności funkcjonalnej, poprawiający pracę mózgu w każdym wieku. I że oczekują, iż ich badania przyczynią się do poszerzenia obszaru stosowania PQQ jako składnika żywności funkcjonalnej – od osób starszych do wszystkich pokoleń.
