Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: SAM, S-adenozylometionina, niesteroidowe leki przeciwzapalne, NLPZ, choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoartroza, metylacja.
Problemem najdotkliwiej dotykającym stawy jest oczywiście choroba zwyrodnieniowa stawów, czyli – osteoartroza. W niektórych populacjach zwyrodnienie atakuje ponad 20% osób w wieku powyżej 40. roku życia. Dane szacunkowe wskazują, że z powodu osteoartrozy cierpi 2 miliony Polaków i że choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn ograniczenia ich sprawności ruchowej.
Przyczyna, leczenie, profilaktyka
Wprawdzie nie znamy dokładnie konkretnej przyczyny tego schorzenia, wiemy jednak, że sprzyjają mu głównie: nadwaga, zarówno bezczynność ruchowa, jak też nadmiar pewnych form ruchu, oraz przeciążenia i urazy stawów, włączając w to urazy sportowe. Ponieważ urazy i przeciążenia kumulują się wraz z upływem lat a jednocześnie rośnie średnia długość życia, dlatego coraz częściej spotykamy się (a będziemy spotykać się jeszcze częściej) z przypadkami zwyrodnienia stawów.
W przysłowiowej „kropce” są tutaj ludzie aktywni, upatrujący remedium na starość i związane z nią choroby w ćwiczeniach fizycznych. Aktywność ruchowa, faktycznie, z jednaj strony opóźnia nadejście starości i bardzo poprawia nasze zdrowie metaboliczne, z drugiej jednak naraża nas na urazy i przeciążenia stawów. Sportowcy wyczynowi to oddzielny temat: dla nich przeciążenia i urazy biernych elementów aparatu ruchu (więzadeł, ścięgien, powięzi i stawów) są „chlebem powszednim”. W miarę rozwoju kariery sportowej, stany zapalne i zwyrodnienia usposabiają do kontuzji, a kontuzje eliminują niejednokrotnie zawodników z czynnego życia sportowego.
Poprawę jakości życia w osteoartrozie przynoszą sterydowe i niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ), generujące jednocześnie wiele przykrych, niepożądanych efektów ubocznych. Dlatego najważniejsze jest, aby – uprawiając sport wyczynowo lub korzystając rekreacyjnie z aktywności ruchowej – nie dopuścić do degradacji stawów. Mając tego świadomość, sportowcy wyczynowi i ludzie aktywni fizycznie stosują rutynowo suplementy ochraniające stawy, oparte na glukozaminie, chondroitynie, kwasie hialuronowym, kolagenie natywnym, hydrolizatach kolagenu i ziołach, takich jak np. boswelia, imbir czy kurkuma. Po analizie dostępnych badań naukowych wydaje się jednak, że najskuteczniejszym regeneratorem stawów jest SAM – S-adenozylometionina.
SAM sięga do samej przyczyny problemu
S-adenozylometionina (w skrócie: SAM) powstaje z metioniny – aminokwasu wchodzącego w skład struktury białek. W praktyce cała porcja spożytej metioniny, niezagospodarowanej na syntezę nowych białek, zostaje przekształcona w SAM. SAM występuje w każdej komórce naszego organizmu a należy do grona tzw. kosubstratów – związków magazynujących i oddających rozmaite ugrupowania atomów, dzięki którym enzymy katalizują różnorodne reakcje biochemiczne. Specyficzne grupy chemiczne, metylowe i tiometylowe, przenoszone przez SAM, biorą udział w bardzo wielu istotnych procesach biologicznych, a są szczególnie ważne dla prawidłowych czynności wątroby i stawów. W tym drugim przypadku – SAM uczestniczy w syntezie składników chrząstki stawowej. W związku z tym, SAM posiada długą tradycję stosowania jako suplement wspomagający wątrobę i stawy, chociaż naszym konsumentom molekuła ta była do niedawna, w zasadzie zupełnie nieznana.
Wprawdzie, jak wyżej widzieliśmy, naukowcom nie udało się jeszcze dociec konkretnej przyczyny zwyrodnienia stawów, niemniej udowodnili jednak, że metylacja niektórych genów, kontrolowana oczywiście przez SAM, hamuje produkcję czynników degenerujących chrząstkę stawową (Barter, 2012).Główną lub przynajmniej ważną przyczyną rozwoju osteoartrozy może być więc niesprawny mechanizm metylacji, którego wydajność zależna jest przecież od dostępności SAM.
Balsam dla stawów
Pamiętamy, że prawie nie znana w naszym kraju SAM ma długą tradycję stosowania jako suplement wspomagający stawy. Badania ewidentnie potwierdzają tutaj jej bardzo wysoką skuteczność. SAM prawdopodobnie tylko dlatego nie weszła do standardów postępowania terapeutycznego w osteoartrozie, że jest związkiem naturalnym, niepodlegającym z racji tego ochronie patentowej.
W wieloośrodkowym badaniu klinicznym z podwójnie ślepą próbą (Caruso, 1987), oceniano skuteczność i tolerancję S-adenozylometioniny w porównaniu z placebo i naproksenem (niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym ), w leczeniu choroby zwyrodnieniowej biodra, kolana, kręgosłupa i ręki. W badaniu wzięły udział trzydzieści trzy ośrodki, 18 reumatologicznych i 15 ortopedycznych, kwalifikując w sumie 734. pacjentów, w tym 582. z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego lub kolanowego. SAM, podawana doustnie w łącznej dawce 1200 mg na dobę, wykazywała takie samo działanie przeciwbólowe, jak naproksen w dawce 750 mg dziennie; obie molekuły były zdecydowanie skuteczniejsze od placebo. Ocena łagodzenia dolegliwości bólowych poprawiła się pod wpływem SAM o 40%, natomiast parametry funkcjonalności stawów – w przedziale 23-24%. Tolerancja SAM była przy tym znacznie lepsza niż naproksenu, szczególnie pod względem liczby pacjentów, u których odnotowano niepożądane efekty działania; w ocenie skutków ubocznych, nie wykazano różnicy pomiędzy SAM a placebo.
Jeszcze w tym samym roku ukazał się przegląd badań klinicznych (di Padova, 1987), porównujących terapeutyczną skuteczność SAM z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi w leczeniu osteoartrozy, zestawiający prace wykonane na przestrzeni poprzednich 5. lat, z łącznym udziałem ok. 22 tys. pacjentów cierpiących z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów. A z analizy wszystkich tych badań autor przeglądu wyciągnął następujące wnioski: efektywność terapeutyczna SAM w leczeniu osteoartrozy jest podobna do skuteczności NLPZ, ale jednocześnie jej tolerancja jest dużo większa; w przypadku SAM nie pojawiały się niepożądane efekty działania, w obrębie układu pokarmowego i pozostałych narządów.
Również w bliższych nam czasach dokonano podobnego przeglądu, tym razem również w oparciu o aktualniejsze badania (Soeken, 2002), a wnioski wyłaniające się z tej szerokiej analizy brzmiały mniej więcej następująco: SAM wykazuje taką samą skuteczność, jak NLPZ, w łagodzeniu bólu i poprawie ograniczenia funkcjonalności stawów u pacjentów z osteoartrozą, bez pojawiania się skutków ubocznych, związanych z leczeniem niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.
Cenny suplement
Od niedawna SAM jest dostępna również w naszym kraju jako suplement diety. A ponieważ wyniki omówionych wyżej badań nie pozostawiają cienia wątpliwości, co do jej skuteczności we wspomaganiu kondycji stawów, dlatego każdy narażony na ich urazy i przeciążenia powinien włączyć suplement SAM do swej codziennej diety.
