Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: soplówka jeżowata, zmęczenie, kwas mlekowy, glikogen mięśniowy, azot mocznikowy, katabolizm białek.
Zmęczenie można zdefiniować jako sytuację, w której obniża się zdolność do wykonywania pracy oraz efektywność realizacji podjętych zadań. W zależności od przyczyny, zmęczenie można klasyfikować jako fizyczne lub psychiczne. Na przykład zmęczenie fizyczne jest powodowane najczęściej nadmiernym wysiłkiem fizycznym, zaś zmęczenie psychiczne – przykładowo niewyspaniem.
Zmęczeniu fizycznemu towarzyszysz zwykle pogorszenie wydajności pracy. Zidentyfikowano kilka czynników, które przyczyniają się do rozwoju zmęczenia fizycznego. Po pierwsze, ćwiczenia fizyczne prowadzą do zużycia źródeł energii, w tym glikogenu, poprzez maksymalną mobilizację wewnętrznego metabolizmu energetycznego. Po drugie, ćwiczenia powodują wytwarzanie i akumulację w organizmie ubocznych produktów przemiany materii, w tym kwasu mlekowego i amoniaku. Po trzecie, intensywne ćwiczenia wytwarzają dużą ilość reaktywnych form tlenu (ROS) na skutek wzrostu tempa tlenowych przemian energetycznych. ROS zaburzają równowagę wewnętrznych systemów obrony antyoksydacyjnej organizmu, sprzyjając rozwojowi zmęczenia.
Od jakiegoś już czasu zainteresowanie stosowaniem naturalnych suplementów w celu łagodzenia zmęczenia fizycznego, wywołanego wysiłkiem fizycznym, rośnie lawinowo, głównie z uwagi na możliwość jego legalnego wykorzystania w celu wspomagania wysiłku, w sporcie amatorskim i wyczynowym.
Hericium erinaceus, czyli soplówka jeżowata lub inaczej lwia grzywa, jest grzybem jadalnym, należącym do rodziny Aphyllophorales. Jej owocniki nazywane są przez Chińczyków „houtou”. W naszej kuchni raczej nieznana, soplówka od stuleci użytkowana jest w Chinach i krajach dalekiego wschodu jako grzyb jadalny i leczniczy. Grzyb ten obfituje w wiele składników aktywnych biologicznie, w tym w polisacharydy, lektyny, białka, lipidy, hericenon, erinakol, erinacynę i terpenoidy. Składniki aktywne soplówki budzą znaczne zainteresowanie naukowców i konsumentów, głownie z uwagi na liczne oddziałania fizjologiczne, w tym ochronne względem wątroby, immunomodulujące, przeciwnowotworowe, przeciwstarzeniowe, przeciwrodnikowe i przeciwcukrzycowe. Ponieważ jednak przeciwzmęczeniowa aktywność soplówki długo nie była badana, dlatego swojego czasu zaprojektowano badanie mające właśnie na celu ocenę takiego jej działania (Liu, 2014).
W badaniu tym, po tygodniu aklimatyzacji, myszy losowo podzielono na cztery grupy: grupę kontrolną (C), grupę wspomaganą niską dawką (LHT), grupę wspomaganą umiarkowaną dawką (MHT) i grupę wspomaganą wysoką dawką (HHT) ekstraktu z soplówki. Leczone grupy otrzymywały ekstrakt z soplówki w dawkach dobowych 500, 1000 i 2000 mg po przeliczeniu na ludzi, podczas gdy grupa kontrolna otrzymywała roztwór soli fizjologicznej. Po 28 dniach wspomagania myszy wykonywały test wymuszonego pływania aż do wyczerpania, a naukowcy rejestrowali czas tego pływania wraz ze szczególnymi parametrami biochemicznymi, związanymi ze zmęczeniem, takimi jak kwas mlekowy we krwi (BLA), azot mocznikowy w surowicy (SUN), glikogen tkankowy, dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), peroksydaza glutationowa (GPx) oraz dialdehyd malonowy (MDA).
Czasy pływania do wyczerpania w grupach LHT, MHT i HHT były znacznie dłuższe niż w grupie C, odpowiednio o 18,15, 37,18 i 58,46%. Wyniki te wskazują, że ekstrakt z soplówki wykazuje znaczną aktywność przeciwzmęczeniową i jest w stanie wyraźnie poprawiać tolerancję wysiłku.
Poziomy BLA w grupach LHT, MHT i HHT były istotnie niższe niż w grupie C, odpowiednio o 16,43, 28,90 i 52,13%. Poziomy SUN w grupach MHT i HHT były znacząco niższe niż w grupie C, odpowiednio o 20,87 i 27,04%. Poziom SUN w grupie LHT były również niższy, jednakże nieistotnie statystycznie. Wyniki te wskazują, że ekstrakt z soplówki skutecznie opóźnia wzrost poziomu kwasu mlekowego, zmniejsza katabolizm białka w celu jego zużycia na potrzeby energetyczne i zwiększa zdolność adaptacyjną organizmu do obciążenia wysiłkowego, co ostatecznie opóźnia pojawienie się zmęczenia fizycznego.
Zawartość glikogenu wątrobowego w grupach LHT, MHT i HHT była istotnie wyższa niż w grupie C, odpowiednio o 53,45, 119,70 i 133,25%. Zawartość glikogenu mięśniowego w grupach LHT, MHT i HHT była istotnie wyższa niż w grupie C, odpowiednio o 64,60, 90,27 i 120,35%. Wyniki te wskazują, że ekstrakt z soplówki może przyczynić się do poprawy kontroli metabolicznej ćwiczeń i aktywacji metabolizmu energetycznego, co może złagodzić zmęczenie fizyczne poprzez zwiększenie magazynowania glikogenu w wątrobie i mięśniach.
Równie spektakularne wyniki pojawiły się w tym badaniu w obszarze ochrony antyoksydacyjnej organizmu na skutek suplementacji ekstraktu z soplówki.
Wyniki niniejszego badania, zadaniem jego autorów, sugerują, że ekstrakt z soplówki posiada znaczące działanie przeciwzmęczeniowe na drodze obniżania poziomu kwasu mlekowego, azotu mocznikowego i produktów aktywności reaktywnych form tlenu oraz zwiększania zawartości glikogenu w tkankach i aktywności enzymów antyoksydacyjnych. Opierając się na tych wynikach, autorzy uznali, że niniejsze badanie dostarcza teoretycznego wsparcia dla zastosowania ekstraktów z soplówki w modelach żywienia sportowców.
