Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: tauryna, tkanka mięśniowa, sarkopenia, komórki starzejące się (senescent cells).
Odkryli ją Tiedemann i Gmelin w 1827 roku, w żółci bydlęcej, i nazwali tauryną od łacińskiego słowa taurinus – byczy. Tauryna jest molekułą częściowo wytwarzaną przez organizm, częściowo zaś pobieraną z pożywienia, absolutnie niezbędną do prawidłowego funkcjonowania większości narządów i tkanek, szczególnie zaś wątroby, narządu wzroku, układu nerwowego, mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych. Z uwagi na ten ostatni aspekt zdobyła duże uznanie atletów i stała się popularnym suplementem diety, dostępnym w sklepach z odżywkami dla sportowców.
Starość charakteryzuje się między innymi znacznym ubytkiem masy mięśniowej, a związany z upływem lat zanik mięśni nazywamy fachowo sarkopenią. Długi czas postrzegano sarkopenię jako efekt procesu starzenia się organizmu. Dzisiaj natomiast już wiemy, że sarkopenia leży jednocześnie u podstaw przyczyn starości, sprzyjając rozwojowi schorzeń wieku późnego. Najjaskrawszy przykład: tkanka mięśniowa jest głównym konsumentem cukru, wraz z ubytkiem jej masy pojawia się więc cukrzyca starcza, nazywana fachowo cukrzycą typu drugiego. Sarkopenia może być również bezpośrednią przyczyną zgonu, mięśnie są bowiem głównym magazynem białek, a utrata ponad 40% przynależnego organizmowi białka skutkuje zejściem śmiertelnym. Tkanka mięśniowa jest jednocześnie niezwykle efektywnym organem wewnątrzwydzielniczym, produkującym masę rozmaitych hormonów, regulujących pracę całego organizmu. Można by dalej brnąć w tę tematykę, nie o to jednak przecież tu chodzi… Ważne, iż dowiedziono, że od kondycji tkanki mięśniowej zależy długość i jakość naszego życia, a jeden z dowodów na poparcie tej tezy pojawił się właśnie, w tracie eksperymentów z tauryną, prowadzonych w 2014 roku przez zespół japońskich naukowców pod kierownictwem Takashi Ito.
Japońskich naukowców inspirowały wcześniejsze badania, w których zaobserwowano, że niedobór tauryny koresponduje z wieloma defektami tkanek, charakterystycznymi dla procesów starzenia się organizmu, co sugerowało, że tauryna może być obdarzona aktywnością przeciwstarzeniową. Aby to wszystko dokładnie wyjaśnić, badacze wyhodowali myszy ze znokautowanym genem transportera tauryny, dostarczającego tę molekułę do tkanek, m.in. do tkanki mięśniowej. Jak się okazało: gryzonie z niedoborem tauryny w tkankach żyły krótko i umierały przedwcześnie, a przyspieszenie rozwoju starości dotykało w pierwszej kolejności tkanki mięśniowej. We włóknach mięśniowych pojawiały się z jednej strony zmiany charakterystyczne dla atrofii (zaniku) mięśni, z drugiej zaś świadczące o przedwczesnym starzeniu się komórek, czyli wchodzeniu ich w stan tzw. komórek starzejących się (senescent cells).
Naukowcy tym samym wykazali, że jakość i czas życia ssaków zależne są w największej mierze od kondycji tkanki mięśniowej, a ta z kolei – od koncentracji tauryny we włóknach mięśniowych.
Senescent cells to komórki stare i niefunkcjonalne życiowo, które utraciły na skutek upływu czasu zdolność do regeneracji i podziału, i powinny zginąć w procesie programowanej śmierci, nazywanym fachowo apoptozą. One jednak upodabniają się do komórek nowotworowych i produkują pewne białka, pozwalające uniknąć im losu zgotowanego przez mechanizmy programowanej śmierci. Rozpoznawane są najczęściej po zawartości białka opatrzonego symbolem: p16INK4a. Komórki takie niejako zaśmiecają tkanki, zakłócając ich prawidłowe funkcje życiowe. Wprawdzie nie dzielą się, nie są więc agresywne, jednak podobnie do komórek rakowych wydzielają szkodliwe substancje, niszczące prawidłowe komórki zdrowej dotąd tkanki.
Powyższe badanie pokazało nam, że takie komórki gromadzą się w tkance mięśniowej, pozbawionej tauryny, a ich nagromadzenie w mięśniach skutkuje przedwczesną śmiercią.
Aby jeszcze lepiej zobrazować całą tę sytuację, warto cofnąć się do wcześniejszej o trzy lata (2011 r.) pracy zespołu kierowanego przez Darrena Bakera, w której zidentyfikowano dokładnie takie same komórki i usunięto je z organizmów myszy. U młodych zwierząt, bez oznak starzenia się organizmu, działanie to zdecydowanie opóźniło rozwój związanych z wiekiem schorzeń, takich jak chociażby garb czy zaćma. W porównaniu z grupą kontrolną, włókna mięśniowe tych myszy były wyraźnie grubsze, a wydolność fizyczna – zdecydowanie większa. U pięciomiesięcznych gryzoni, które przejawiały już widoczne oznaki starzenia się organizmu, po kolejnych pięciu miesiącach życia notowana była znacznie lepsza wydolność fizyczna oraz wyraźnie większa grubość włókien mięśniowych, w porównaniu z grupą kontrolną. Pozytywne efekty eliminacji starzejących się komórek, obserwowane w odniesieniu do tkanki mięśniowej, wynikały bez wątpienia z faktu wydzielania przez te komórki czynników niszczących mięśnie i hamujących ich regenerację, a przede wszystkim – IL-1 beta i IGFBPs (Davalos, 2010). Możemy więc powiedzieć, odnosząc się do starości, że wszystkie tropy wiodą do tkanki mięśniowej.
I chociaż w powyższym badaniu naukowcy usuwali starzejące się komórki za pomocą pewnego eksperymentalnego leku (AP20187), to wyżej widzieliśmy, że powstawaniu takich komórek zapobiega tauryna.
