Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: ubichinol, koenzym Q10, glikemia, cukrzyca, insulinooporność, choroby metaboliczne, choroby sercowo naczyniowe
W ciągu ostatnich kilku dekad choroby sercowo-naczyniowe pozostają główną przyczyną zgonów i niepełnosprawności na świecie, a liczba zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych stale, z roku na rok, rośnie. W 2019 roku na choroby sercowo-naczyniowe chorowały około 523 miliony dorosłych osób na świecie, czyli ok. dwa razy więcej niż w 1990 roku. Rozwój chorób sercowo-naczyniowych jest napędzany głównie przez tzw. kardiometaboliczne czynniki ryzyka, takie jak m.in. zaburzenia metabolizmu glukozy. Pacjenci z zaburzeniami metabolizmu glukozy są szczególnie narażeni na rozwój chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych, związanych z hiperglikemią, czyli wysokim poziomem cukru we krwi, w tym cukrzycy, otyłości, dyslipidemii czy miażdżycy. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że kontrola glikemii, czyli poziomu cukru we krwi, może skutecznie zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Tak więc wczesna interwencja w zakresie kontroli poziomu glikemii jest ważnym celem w obniżaniu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i innych chorób metabolicznych.
Koenzym Q10 (CoQ10), znany również jako ubichinon lub ubichinol w swojej zredukowanej, czyli najaktywniejszej postaci, jest rozpuszczalnym w tłuszczach związkiem chinonowym o cechach zbliżonych do witamin. CoQ10 jest szeroko rozpowszechniony w pokarmach roślinnych i zwierzęcych, a zwłaszcza w mięsie, rybach, orzechach i niektórych olejach. Jeszcze do niedawna uważano, że w normalnych warunkach fizjologicznych głównym źródłem koenzymu Q10 jest synteza endogenna, czyli jego produkcja zachodząca w organizmie. Jak jednak się okazało, wraz z wiekiem zdolność organizmu do syntezy CoQ10 maleje i nie jest w stanie zaspokoić w optymalnym stopniu zapotrzebowania na ten składnik organizmów, zdrowych dorosłych osób. Tak więc w życiu dorosłym większego znaczenia nabierają pokarmowe źródła koenzymu Q10. Jak jednak oszacowali specjaliści, średnie spożycie CoQ10 w diecie współczesnego człowieka wnosi zaledwie 3-6 mg dziennie, czyli znacznie mniej, niż jest potrzebne do optymalnego zaopatrzenia zapotrzebowania ludzkiego organizmu na ten składnik pokarmowy. Natomiast tym, co zwiększa w realnym stopniu poziom CoQ10 w organizmie, jest jego suplementacja. Stosowany jako suplement diety koenzym Q10 skutkuje szerokim zakresem efektów biologicznych, w tym wykazuje aktywność antyoksydacyjną (szczególnie w formie ubichinolu), sprzyja utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi i poziomu cholesterolu oraz prawidłowej wrażliwości na insulinę i prawidłowych funkcji poznawczych. Ponieważ jednak badania kliniczne wpływu suplementacji CoQ10 na kontrolę glikemii przyniosły niespójne wyniki, dlatego konieczna okazała się całościowa ocena jakości dowodów w celu ustalenia zasadności i skuteczności takiego postepowania.
Dlatego też celem wykonanej ostatnio metaanalizy wyników badań naukowych (Liang, 2022) było określenie skuteczności suplementacji CoQ10 w poprawie kontroli glikemii u osób dorosłych z chorobami związanymi z hiperglikemią, ocena pewności uzyskanych w badaniach dowodów oraz ustalenie podstawy do wytycznych żywieniowych, dotyczących zalecanego dziennego spożycia CoQ10 przez pacjentów z hiperglikemią i związanymi z nią chorobami. W celu wyciągnięcia założonych wniosków, naukowcy zsyntetyzowali wyniki 40 randomizowanych badań klinicznych z łącznym udziałem 2427 ochotników.
Główne wyniki metaanalizy wykazały, że suplementacja CoQ10 obniżała statystycznie poziom cukru i insuliny oraz markerów cukrzycy i insulinooporności. Oznacza to, zdaniem autorów badania, że suplementacja CoQ10 może mieć zdecydowanie korzystny wpływ na kontrolę glikemii. Ponadto uzyskane przez autorów wyniki pokazały też krzywą odpowiedzi na dawkę w kształcie litery „U” dla dawkowania CoQ10 i wskaźników kontroli glikemii, co wskazało, że najwyższą skuteczność w obniżaniu poziomu glukozy we krwi, insuliny oraz markerów cukrzycy i insulinooporności, wykazuje dawka 100-200 mg CoQ10 na dobę.
Jak więc podsumowali autorzy metaanalizy, uzyskane przez nich wyniki wykazały, że suplementacja CoQ10 może mieć korzystny wpływ na kontrolę glikemii, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą. Największe korzyści w zakresie kontroli glikemii powinno przynieść przyjmowanie 100-200 mg CoQ10 dziennie. Odkrycia te dostarczają nowych informacji na temat korzystnego wpływu suplementacji CoQ10 na kontrolę glikemii i sprzyjają ustaleniu wytycznych żywieniowych, dotyczących zalecanego dziennego spożycia CoQ10 przez pacjentów z zaburzeniami glikemii.
