Autor: Sławomir Ambroziak
Słowa kluczowe: prostata, testosteron, DHT, łagodny rozrost gruczołu krokowego, BPH, witamina D3.
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH) jest najczęstszą przyczyną objawów chorobowych dolnych dróg moczowych u mężczyzn. Łagodny rozrost gruczołu krokowego jest chorobą przewlekłą, dotykającą głównie starzejących się panów. Częstotliwość występowania BPH wzrasta wraz z wiekiem. Częstotliwość występowania BPH szacowana jest na 20% u mężczyzn w grupie wiekowej 40-60 lat i 90% u panów powyżej 80-ego roku życia. BPH jest powodowany głównie przez przerost mięśni gładkich i rozrost komórek nabłonkowych, zlokalizowanych w gruczole krokowym, nazywanym wymiennie sterczem lub prostą. Przyrost masy gruczołu krokowego prowadzi do objawów w obrębie dolnych dróg moczowych, które obejmują przerywane oddawanie moczu, częste oddawanie moczu, wysiłek przy oddawaniu moczu, parcie na pęcherz, słaby strumień moczu, niepełne opróżnianie pęcherza i nokturię, czyli nocne wizyty w toalecie.
Chociaż etiologia BPH nie jest dostatecznie poznana, wiadomo, że testosteron i dihydrotestosteron (DHT) są głównymi męskimi, steroidowymi hormonami płciowymi (androgenami), związanymi z rozwojem tego schorzenia. Testosteron, który jest wytwarzany w jądrach, sam z siebie działa ochronnie na prostatę, wykorzystując w swojej protekcyjnej aktywności jony cynku oraz specyficzny receptor oznaczony symbolem ZIP9. Niestety, w prostacie testosteron ulega jednocześnie przekształceniu w DHT poprzez działanie 5α-reduktazy (5AR), enzymu zaangażowanego w metabolizm steroidów. DHT jest 5 razy silniejszym androgenem od testosteronu, a więc też induktorem rozwoju BHP. Podczas gdy stężenie testosteronu w surowicy zmniejsza się z wiekiem, aktywność 5AR i receptora androgenowego (AR) ulegają wzrostowi. Zwykle uważa się, że jest to sposób organizmu na utrzymanie równowagi androgenowej; mniej androgenów, ale za to bardziej aktywne.
Jednakże relatywnie niedawno ustalono, że w pozytywną regulację rozrostu gruczołu krokowego zaangażowany jest również inny hormon steroidowy, powstający z witaminy D3 jako jego prekursora. Jak pokazały bowiem obserwacje kliniczne, częstotliwość występowania niedoborów witaminy D3 w męskiej populacji leczonej urologicznie może wskazywać na związek pomiędzy rozwojem BPH a hormonem steroidowym, powstającym z witaminy D3. W związku z tym naukowcy wykonali swojego czasu obszerny przegląd badań tego zagadnienia, co miało na celu dostarczenie najbardziej istotnych danych dotyczących korelacji pomiędzy statusem witaminy D3 a rozwojem BPH (Espinosa, 2013).
A zebrane przez naukowców w tym przeglądzie dane sugerują, że witamina D3 ma hamujący wpływ na pewien specyficzny szlak sygnałowy oraz ekspresję cyklooksygenazy-2 i produkcję prostaglandyny E2 w komórkach zrębu prostaty, która jest silnym czynnikiem prozapalnym, sprzyjającym rozwojowi BPH. Co więcej, zwiększenie spożycia witaminy D z diety i suplementów wykazało korelację ze zmniejszoną częstością występowania BPH. Przykładowo wykazano, że formy witaminy D, podawane w dawce dobowej do 6000 IU, zmniejszają objętość prostaty u pacjentów leczonych z powodu BPH. Ponadto badania przedkliniczne wykazały, że witamina D3 nie tylko sama z siebie zmniejsza proliferację (rozmnażanie się) komórek prostaty w przypadku BPH, ale jej aktywność ochronna jest paradoksalnie indukowana przez znane cząsteczki promujące wzrost prostaty, takie jak m.in. insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-1) czy dihydrotestosteron (DHT).
Co niezwykle istotne, pośród wszystkich analizowanych badań ani nie stwierdzono występowania żadnych skutków ubocznych, ani nawet jakichkolwiek negatywnych konsekwencji zwiększonego spożycia witaminy D3.
Autorzy podsumowali więc swój przegląd w ten sposób, że terapeutyczny wpływ witaminy D3 na objętość prostaty i rozwój BPH daje obiecujące wyniki, co każe tym samym zaproponować przeprowadzenie dalszych badań nad witaminą D3 jako środkiem leczniczym przy problemach zdrowotnych, wynikających z rozwoju łagodnego rozrostu gruczołu krokowego.
